Jongens en meisjes, wie weet wat het woord school betekent? School komt van een Grieks woord, scholè en dat betekent vrije tijd. Dat is gek, want school is nou juist geen vrije tijd. Weet je hoe dit komt? In de tijd van de Grieken moesten de mensen meer en harder werken. En als je dan al wat vrije tijd had, dan probeerde je je te ontwikkelen. Dan probeerde je dingen te leren. Dus mensen deden eigenlijk alleen schooldingen in hun vrije tijd.

Misschien vragen jullie je wel eens af waarom je verplicht naar school moet. In Nederland hebben we de leerplichtwet. Tot een bepaalde leeftijd moet je gewoon naar school. Misschien mopper je wel eens op die wet. Maar weet je waarom die er gekomen is? Omdat kinderen een dikke honderd jaar geleden in fabrieken moesten werken. En dat vond de overheid slecht, die kinderen leerden natuurlijk ook niks. In die fabrieken deden ze de hele dag hetzelfde eentonige werk, jaar na jaar. Soms ook gevaarlijk werk. Dus die leerplichtwet bevrijdde de kinderen uit de fabrieken. Denk daar nog maar eens aan als je moppert op de leerplichtwet.

Ik heb er nog één. Jullie weten nu wat school betekent, maar weten jullie ook waar het woord vakantie vandaan komt? Dat komt van een Latijns woord, vacare, dat leeg betekent. Wij hebben het wel eens over een vacante kerk, dan is de plek van de dominee leeg. Maar dit klopt dus wel want vakantie is lege tijd. Je hoeft niks. Wat veel mensen doen in de vakantie is recreëren. We doen even wat moeilijke woorden vanochtend. De Oldemeijer wordt wel een recreatieplas genoemd. Recreëren is ook Latijn en het betekent herscheppen. De creatie is de schepping, creatief bezig zijn is dingen maken. En re betekent her. Dus recreëren is herscheppen. Wij zeggen: ontspannen, op adem komen, dan ben je aan het recreëren.

Waarom vertel ik dit? Dan is school net afgelopen en dan krijg je een taalles in de kerk. Wij hebben Psalm 104 gelezen, een Psalm die gaat over God en zijn schepping. God heeft alles schitterend gemaakt. Juist tijdens de vakantie beleven veel mensen dat. Misschien ga je naar de hoge bergen. Misschien ga je naar de eindeloze zee. Of je wandelt door dichte bossen, over glooiende heuvels, je ziet dieren. Bedenk dan telkens: dit is Gods schepping. Hij heeft dit allemaal gemaakt, dit is zijn creatie.

Nu zeggen die twee verzen die ik eruit gepikt heb (vers 29-30): God herschept ook. God recreëert. Dit betekent niet dat God vakantie houdt, juist niet, het betekent dat God nog steeds voor zijn schepping zorgt. In vers 29-30 gaat het over de adem van mens en dier en over de adem van God. Nog iets preciezer, het is de adem van God waarop de mens leeft. Vers 29 zegt: als God de mens de adem ontneemt sterft hij, dan keert de mens terug tot het stof waaruit hij gemaakt is. Dit doet denken aan het begin van Genesis, waar staat: God maakte de mens ‘uit stof, uit aarde, en blies hem levensadem in de neus. Zo werd de mens een levend wezen’ (Genesis 2:7). Als God de mens de adem ontneemt sterft hij. Een pijnlijk proces dat verdriet geeft bij wie achterblijven. Wij mensen leven zolang God ons de adem geeft. Daarom zegt vers 30: ‘Zend uw adem en zij worden geschapen, zo geeft U de aarde een nieuw gelaat.’ De berijmde Psalm 104:8 heeft daarvan gemaakt: ‘Maar d’adem van uw Geest brengt hen tot leven: het aardrijk wordt een nieuwe bloei gegeven.’ Hoe komen de dichters van dit vers er nou bij om het daar opeens over de heilige Geest te gaan hebben? Dan moet je weten dat het Hebreeuwse woord ruach ‘wind’ kan betekenen, maar ook ‘Geest’ en ‘adem’. Daar zit niet zoveel verschil tussen. De verbinding wind en Geest kennen wij vooral uit het Nieuwe Testament, maar ook de verbinding Geest en adem is wel logisch. Je adem is hetgeen waarmee je spreekt en God schiep door te spreken. Hij schiep door zijn adem, zijn levensgeest in de mens te blazen (zie Genesis 6:3, Jesaja 42:5, Openbaring 11:11). Als God spreekt werkt zijn Geest.

Maar hoe vindt dat herscheppen, dat recreëren van God plaats? Je zou kunnen zeggen, op drie niveaus. Allereerst in de lente. Ik vermoed dat veel mensen daaraan denken wanneer ze Psalm 104:8 zingen: ‘het aardrijk wordt een nieuwe bloei gegeven.’ Het tweede niveau waarop God herschept, is dat van de hele wereld. God gaat de hele wereld herscheppen bij de wederkomst van Jezus. Een nieuwe hemel en aarde, een nieuwe schepping. Het derde niveau is dat van jouw leven. God wil jou herscheppen, God wil van jou een nieuwe mens maken. Dat wordt zichtbaar -hoorbaar- in het loven en prijzen van God. Dus dat jouw adem, jouw stem God looft en prijst. Daar wil ik het nu verder over hebben. Want hoe komt het zover, hoe ga jij God steeds meer loven en prijzen?

Het antwoord is: doordat je beseft dat je afhankelijk bent van Gods zorg. Dan kom ik even terug op die adem van God. Hebben wij wel in de gaten dat de hele schepping afhankelijk is van Gods adem? Ik vind het confronterend wat vers 29-30 zeggen: ‘Verberg uw gelaat, uw gezicht, en zij bezwijken van angst.’ Als God niet naar ons omziet, als Hij ons niet meer aankijkt, hebben het ergste te vrezen als wereld. Daarom is de zegen aan het einde van de dienst ook zo belangrijk: ‘moge de HEER u zijn gelaat toewenden… en u vrede geven.’ Maar Psalm 104 gaat dan zo verder: ‘ontneem hun de adem en het is met hen gedaan.’ En in vers 30: ‘Zend uw adem en zij worden geschapen.’ Oftewel, de hele schepping is afhankelijk van Gods adem. Denk daarbij aan een strandbal. Alleen als er lucht in zit, je adem, dan is het wat. Dan is het een mooie ronde bol. Maar als de lucht eruit is, wat moet je er dan nog mee? Dan kun je er in ieder geval niet meer mee spelen. Als Gods adem uit onze wereld weg is blijft er ook niet veel van over. Wij leven echt op de adem van Gods stem. Omdat God dag in dag uit voor de aarde zorgt bestaat de wereld nog. Datzelfde geldt voor ons mensen. Wij kunnen geen minuut zonder Gods zorg. Alleen met Gods adem in ons zijn we mens. Als je dat beseft dan ga je God prijzen.

Dus daar gaat het allemaal om in deze Psalm. God laat zich in Psalm 104 prijzen om zijn schepping. En Hij laat zich prijzen om zijn blijvende zorg voor de schepping. Zo roept deze Psalm ons op om hetzelfde te doen: prijs God om zijn zorg voor de schepping en prijs Hem om zijn zorg voor jou. Hij geeft jou elke dag de adem om te leven. In Psalm 104:35 klinkt voor het eerst in de Bijbel het woord halleluja, dat betekent: loof de Heer. Velen van ons mogen de komende weken vakantie hebben. Even op adem komen, zeggen we dan, recreëren. Maar de vraag is, wat doet die mooie schepping met jou? Roept Gods schepping de lof op Hem in jou wakker? Vaak wel denk ik. Maar hoe is het met dat besef dat we ook van Hem afhankelijk zijn? Ik merk aan mezelf dat dit ingewikkelder ligt. Hoezo ben ik afhankelijk van God? Wij kunnen zoveel zelf. We regelen onze eigen zaakjes, nemen onze eigen beslissingen. We gaan en staan waar we willen, niets houdt ons tegen. Voel ik me ook echt afhankelijk van God? Zelfs ademen voelt als iets vanzelfsprekends, lucht is er altijd. Maar de Psalm zegt dus: als God zijn adem inhoudt, dan is de wereld acuut in ademnood. Ik denk dat het besef dat wij echt afhankelijk zijn van God de lof op Hem alleen maar vergroot. God roept ons in deze Psalm op om Hem te loven om zijn schepping, om Hem te loven om zijn zorg voor de schepping. En God zegt dat omdat die lof Hem toekomt. Wij leven op de adem van zijn stem. De aarde leeft op de adem van zijn stem. Denk nog even aan die strandbal. Vroeger was dit veel meer een waarneming. Zo spreekt de dichter in deze Psalm. Hij beschrijft de afhankelijkheid van mens en dier van God, een afhankelijkheid die Hij voor zijn ogen ziet. Nu is het veel meer een belijdenis: wij zijn afhankelijk van God, dat is iets dat je zegt in geloof. Want wat je ziet is juist dat mensen prima in staat zijn voor zichzelf te zorgen. Tot het moment dat het sterven komt. Dan opeens blijkt dat we niet voor onszelf kunnen zorgen, dat wij onszelf niet in leven kunnen houden. Dan blijkt dat we niet zonder God kunnen. De Psalm zegt: besef die afhankelijkheid nu al.

Want vanuit dat besef van afhankelijkheid ga je God loven en prijzen. De vraag is dan eigenlijk, wil jij je laten herscheppen? Laat je God jou recreëren? God heeft je geschapen. God geeft zijn adem in jouw leven. Maar wat doe jij met die adem? Gebruik je die voor jezelf of gebruik je die voor God? Bij de zondeval koos de mens voor zichzelf. Hij wilde niet afhankelijk zijn van God, hij wilde de regie over zijn eigen leven. En ergens, diep van binnen willen we dat nog steeds. Misschien ga je niet zover dat je je afhankelijkheid van God ontkent. Kijk, dan ben je op een bepaalde manier los van God. Dat is gevaarlijk, daar moet je je van bekeren. Maar ook dat leven voor onszelf is niet goed, past niet bij hoe God de mens geschapen heeft. Leven voor onszelf is gevolg van de zonde. De hele schepping zucht daaronder. Is zijn doel kwijt. Maar juist daarom wil God herscheppen: een nieuwe wereld en een nieuwe mens. God doet dat in Jezus. Dat is het evangelie. Jezus is de mens die zijn levensadem niet voor zichzelf gebruikt. Met zijn stem prijst Hij God. Met zijn adem zucht en huilt Hij over zonde en dood. Nog met zijn laatste adem beveelt Hij zich in Gods handen. God herschept in Jezus de lof op Hem. Zo bevrijdt God de wereld van het roemen in eigen kracht. Eén mens, door God gegeven, leeft weer in totale afhankelijkheid van God. Leeft weer met de lof op God op zijn lippen. Elke dag, elke minuut van zijn leven is voor God: ‘God, ik adem om van u te zingen’ (Psalmen voor Nu 145). Dit is werkelijk adembenemend evangelie. Want waarom zou God dit doen? Waarom zou Hij zijn Zoon voor ons geven? Alleen maar omdat Hij dit wil. God wil zijn schepping en de mens weer zijn oorspronkelijke doel teruggeven. De dichter van Psalm 104 heeft dit opgepikt als hij in vers 31 zingt: ‘De luister van de HEER moge eeuwig duren, laat de HEER zich verheugen in zijn werken.’ Daar gaat het om, dat Gods heerlijkheid voor alles en iedereen, en voor altijd, zichtbaar is. En dat God blij is met zijn schepping, omdat het een schepping is die Hem prijst met de adem die Hijzelf geeft. Hier ontdek je ook hoe belangrijk ons zingen is. Vers 33 zegt: ‘Voor de HEER wil ik zingen zolang ik leef, een lied voor mijn God zolang ik besta.’ Wie God de lof zingt beantwoordt aan zijn bestemming als mens. De Geest die jou herschept richt je weer helemaal op God. Zingen is de Geest van God, die je ontvangen hebt, uitademen. En het mooiste is: de God die jou schiep, wil je ook herscheppen.

Ik ga een en ander samenvatten en concreet maken. Er ligt en tijd van vakantie voor ons. Velen trekken erop uit. We bewonderen Gods schepping. God wil dat we Hem om zijn schepping prijzen. En we ontdekten: als je beseft dat je ieder moment van Gods zorg afhankelijk bent, ga je Hem alleen maar meer loven en prijzen. En Gods zorg voor ons is ook dat Hij ons wil herscheppen, ons wil vernieuwen door zijn heilige Geest. Ook die adem blaast Hij ons in. Laat je vakantie een tijd zijn van recreatie, dat je meer op God gericht raakt.

Hoe doe je dat concreet? Om je afhankelijkheid van God meer te ervaren moet je oefenen. Benoem het in je gebeden, benoem het in gesprekken: God zorgt voor mij. Ik kan niet zonder Hem, nog geen minuut. Door het te zeggen, door het uit te spreken, wordt het steeds meer werkelijkheid voor je. Soms zijn er momenten in je leven dat je er niet omheen kunt. Als je ernstig ziek bent. Als je leven in gevaar is. Dan komt het besef vaak vanzelf: ik heb God nodig, als Hij niet voor mij zorgt red ik het niet. Maar laat het ook als het goed met je gaat je overtuiging en belijdenis zijn. En je gebed: ‘Zend uw adem.’ En bid dan ook verder: ‘Heer, herschep mij, vernieuw mij met uw heilige Geest!’

En ook dat leven door de heilige Geest moet je oefenen. Wij denken nog wel eens dat de Geest spontaan over je komt. Maar in de Bijbel is de Geest juist nauw verbonden met oefening en vaardigheid. Oefening in omgang met Gods Woord. Oefening in zingen en aanbidding. Vaardig zijn in goede werken, in liefhebben en trouw zijn, in geduld en vriendelijkheid, in zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Dat komt je niet vanzelf aanwaaien. Tegelijk is het de heilige Geest die als een frisse wind door je leven wil gaan. Terwijl je oefent overkomt het je en in het oefenen ontvang je het.

Een derde concrete aanwijzing is: zing. ‘Prijs de HEER, mijn ziel.’ Zo maak je de herschepping die God in je wil werken concreet. De wens van vers 31 -‘De luister van de HEER moge eeuwig duren’- is de kern van deze Psalm. Daartoe bestaat het geschapene, daartoe bestaan wij: dat door de adem in ons, en door de adem die uit ons komt, God grootgemaakt wordt. Zingen is niet maar bijzaak. De Psalmen van het Oude Testament vormen een compleet bijbelboek. Jezus zong ze en citeerde er uit. En denk aan het boek Openbaring, ook dat staat vol met oude en nieuwe liederen. Laten we als kerk een zingende kerk zijn, een kerk die God looft en prijst op de adem die Hij ons geeft.

Tot slot, recreëer. Vier vakantie. Niet op de manier van ‘dat heb ik wel verdiend’, maar vier vakantie als iets wat je van God ontvangt. En als je dan geniet van prachtige bergen, de mooie zee of schitterende bossen, vraag God om jou net zo mooi te maken. Dat Hij jou herschept met de adem van zijn stem. Amen.