Het is nu bijna zover dat we het kerstfeest gaan vieren. Woensdag vieren we het kerstfeest. Zojuist is de vierde kaars aangestoken. Elke zondag werd er één kaars meer aangestoken. Jullie hebben dat gezien jongens en meisjes, een aantal van jullie heeft dat zelf gedaan. Het werd hier steeds lichter. En nu is er nog één kaars over. Die steken we woensdag aan want dan vieren we het kerstfeest.

En jullie weten vast ook wel waarom we kaarsen aansteken. Dat is omdat Jezus het licht voor de wereld is. Jezus brengt licht in een donkere wereld. Maar wat is nou het licht van Jezus? Waarom noemt Jezus zichzelf het licht voor de wereld? Dat wil ik vanochtend vertellen. En ook wat er zo donker is aan onze wereld.

Om daar even mee te beginnen, het donker van onze wereld is dat mensen zo vaak een hekel aan elkaar hebben. Dat mensen zo gemakkelijk ruzie maken en zomaar verkeerde dingen tegen elkaar zeggen. Dat merk je zelf vast ook wel: ruzie met je broertje of zusje, ruzie op het schoolplein. Wat gaat het vaak mis tussen mensen. En wat geeft dat veel verdriet.

God ziet dat vanuit de hemel. En daarom heeft God zijn Zoon gestuurd. Gods Zoon wordt geboren als mens: Jezus. En Hij is het licht van de wereld omdat God met Jezus laat zien dat het anders kan. Je kunt je vijand ook liefhebben. Als je dat doet ontstaat er vrede. Vrede op aarde en vrede in je hart. Dat gaan we zingen woensdag: vrede op aarde. Dat is een heel bekend kerstlied. Ere zij God in de hoge, vrede op aarde. Dan gaat het over vrede tussen God en de mensen maar ook over vrede tussen mensen onderling.

Wat kun je daarnaar verlangen, naar vrede! Hier in Nederland leven we in vrede. Maar op heel veel plaatsen in deze wereld is er oorlog. Lopen er altijd soldaten op straat met geweren. Dat maakt het wel moeilijk om te zingen van vrede op aarde. Misschien denk je: het heeft niets geholpen. Jezus is op aarde gekomen maar er is nog steeds oorlog. En ja, je merkt ook in jezelf dat vrede niet gemakkelijk is. Je merkt dat er geen vrede is tussen jou en een ander. Dat kan in het gezin zijn, of op school, op je werk, in de kerk. Je verlangt naar vrede. Maar hoe krijg je dat?

Het thema van deze preek is:

God wijst je de weg van de vrede

In de tekst van vanmorgen, Lucas 1:78-79, kondigt God de komst van Jezus aan. Het stralende licht uit de hemel zal over ons opgaan, zingt Zacharias. Zacharias is de vader van Johannes de Doper. Heel de tijd dat zijn vrouw in verwachting was kon hij niet praten maar nu gaat zijn mond weer open en het eerste wat hij dan zegt is dat het stralende licht uit de hemel over de wereld zal opgaan. God legt deze profetie in zijn mond. God laat hier de komst van Jezus aankondigen. Het mooie van de adventstijd is dat we het beeld steeds scherper stellen. We begonnen de adventstijd met de verwondering over Gods komst. God komt naar Israël, naar de wereld, naar jou. Maar -vroegen we ons vervolgens af- wie verwachten wij precies? En hoe verder je komt in die vier weken van de adventstijd hoe duidelijker het wordt: God komt naar de wereld in zijn Zoon. En die Zoon van God is Jezus. Die geboren wordt in Betlehem als de oudste zoon van Maria.

Wat mij opvalt aan die aankondiging van de komst van Jezus is de manier waarop het er staat: het stralende licht uit de hemel zal over ons opgaan. Bij opgaan en licht -het opgaan van licht- denken wij aan de zon. Het stralende licht zal over ons opgaan. Jezus’ komst wordt vergeleken met een zonsopkomst. Stel je voor: het is donker, het is nacht, en dan komt de zon op. Eerst zie je een roze gloed, dan wordt het licht steeds sterker, en opeens zijn daar de eerste stralen van de zon. Maar in onze tekst staat het heel gek: het stralende licht zal over ons opgaan vanuit de hemel. Beeld je dat eens in. De komst van Jezus is als een zonsopgang maar dan van boven af. In het donker van de nacht verschijnt er hoog in de lucht een roze gloed. Roze, oranje, geel, het wordt steeds sterker. En opeens is er een eerste lichtstraal die doorbreekt in de duisternis. En dan verschijnt daar de zon. Eerst nog oranje, maar steeds feller. Dat is een zonsopgang uit de hemel. Maar dat bestaat natuurlijk helemaal niet. Onze zon verschijnt altijd aan de horizon, aan de rand van de wereld. Het licht van Jezus is anders. Zacharias zegt: het licht van Jezus komt in de wereld als een zonsopkomst van boven. Maar dat is verbluffend. Stel je voor dat de zon een keer op die manier opkomt. Dat wordt een heel bijzondere dag!

God heeft dit gedaan. God heeft met de geboorte en het leven van Jezus hemels licht op aarde gegeven. Dat hemelse licht is over de aarde opgegaan. En dat licht schijnt nog steeds. Jezus is dat licht. In die laatste verzen van het lied van Zacharias maakt God dit duidelijk: het hemels licht -dat is mijn liefde in Jezus- is mijn antwoord op jullie haat, en zo bewerk Ik vrede. Vrede met jullie mensen. Maar op diezelfde manier kan er ook vrede ontstaan tussen mensen onderling. God wijst je hier de weg van de vrede. Een weg die Hijzelf ging. Een weg die voor jou openligt.

Ik ga dit aanwijzen in onze tekst, Lucas 1:78-79. Kern van deze verzen is de aankondiging van de komst van Jezus: het stralende licht zal uit de hemel over ons opgaan. Zacharias zegt daar drie dingen over.

    Het licht verschijnt aan een duistere wereld

Allereerst dat dit licht verschijnt aan een duistere wereld. Wat is die duisternis? De duisternis van deze wereld is dat mensen diep van binnen hatende wezens zijn. Dat is een groot woord, dat besef ik. De Romeinen zeiden: de mens is voor andere mensen een wolf. Dat is ook niet echt complimenteus. Is het je wel eens opgevallen dat bij de zondeval er ook direct verwijdering ontstaat tussen Adam en Eva? Adam beschuldigt Eva en stelt zich daarmee tegenover haar op. Hij maakt zich los van haar en wordt haar vijand. En ze schamen zich voor elkaar, ze trekken zich terug achter beschermende kleren als een begin van de muren die mensen tussen zichzelf en anderen optrekken. Het leven wordt een gevecht waarbij de medemens als een bedreiging en concurrent wordt gezien. Maar dat is erg! Het leven op aarde heeft een hele harde trek gekregen. Om te overleven heeft de mens zichzelf aangeleerd om zijn eigen belang voorop te stellen. Om te nemen en te verzamelen en vast te houden. Dit is de duisternis van de wereld. De aarde wordt bevolkt door mensen die haten en nemen vanuit een diepe gerichtheid op zichzelf. Ze kijken alleen maar naar zichzelf. En het zicht op de ander wordt bepaald vanuit de vraag: wat heb ik aan hem of haar?

    Het licht verschijnt dankzij Gods liefdevolle barmhartigheid

Maar God heeft hier vreselijk buikpijn van, daar beginnen de verzen 78-79 mee. God heeft in Jezus stralend licht over onze wereld doen opgaan, dankzij zijn liefdevolle barmhartigheid. Dat woord barmhartigheid heeft te maken met je binnenste. Met wat je in je lijf voelt. Daarom zeg ik: God heeft hier vreselijk buikpijn van. Wij kunnen ook buikpijn hebben over dingen. Of je voelt een soort kramp in je hart. Je lijf is van slag door wat je meemaakt, iets spannends of iets vervelends. Ruzie kan dat veroorzaken, het zit je niet lekker. En God zegt: dat heb Ik dus ook. Dat heb ik ook wanneer ik naar die donkere wereld kijk waar werkelijk al het licht is uitgegaan. Al het licht van de liefde. Van de onderlinge liefde maar ook van de liefde richting Mij.

Maar in zijn liefde laat God het daar niet bij zitten. In zijn liefde laat God de mens daar niet mee zitten. Daar heeft God mensen te lief voor. God laat zijn hart spreken. Zijn hart dat vol is van liefde. Dat God in Jezus stralend licht over onze wereld heeft laten opgaan komt helemaal en alleen maar voort uit zijn hart. Uit zijn liefdevolle barmhartigheid. God vond daarvoor geen redenen in de mens. Wij wekten zijn liefde niet op. Die liefde vond God in zichzelf. De reden om zijn Zoon naar de aarde te sturen vond God in zichzelf. Hij is liefde. Alleen dankzij de liefdevolle barmhartigheid van onze God is het stralende licht vanuit de hemel over de wereld opgegaan. God zij dank!

    Het licht maakt de weg van de vrede zichtbaar

Wat is het doel van Gods hemels licht over de wereld? Dat licht is Jezus. Jezus zegt later over zichzelf: Ik ben het licht voor de wereld. ‘Ik ben het licht voor de wereld. Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis, maar heeft licht dat leven geeft.’ (Johannes 8:12). Het hemelse licht van God, dat Hij in deze duistere wereld laat schijnen, is zijn liefde. Zijn liefde in Jezus. Zijn liefde in het geven van zijn Zoon als redder. Tegenover de duistere haat van de wereld stelt God het licht van zijn gevende liefde. God zegt: dit is mijn antwoord op jullie haat: mijn liefde. Mijn liefde in Jezus. Maar daarmee gaat er een groot licht op in deze wereld. Dit werpt licht op de manier waarop je vrede bewerkt. Zacharias zegt: het stralende licht zal uit de hemel over ons opgaan. Dat licht is Gods liefde voor de mens, zichtbaar in het geven van zijn Zoon. En die gevende liefde verdrijft de duisternis van de menselijke haat. Liefde geven waar haat heerst, dat is het pad van de vrede. God wijst je hier de weg van de vrede. En Hij is de eerste die over dat pad ging.

Hoe wij vrede sluiten

Vergelijk dat eens met de manier waarop wij vrede zoeken en sluiten. In West-Europa kennen we al 70 jaar vrede. Dat is ongekend en iets om ontzettend dankbaar voor te zijn. Tegelijk zou je die vrede kunnen typeren als een economische vrede. Doordat landen handelsverdragen met elkaar sloten ontstond er een situatie waarin ze elkaar nodig hadden en werd oorlog met elkaar voeren minder handig. Een economische vrede bestaat bij de gratie van de welvaart die het oplevert. Tussen Israël en de Palestijnen lijkt de enige kans op vrede ook die van een economische vrede.

Een ander soort vrede is de gewapende vrede. Die vrede rust op wederzijdse dreiging met een allesvernietigende oorlog. De koude oorlog was zo’n gewapende vrede. De koude oorlog was de periode van gewapende vrede tussen Amerika en Rusland van 1945 tot 1991. Gelukkig is het nooit een echte oorlog geworden. Maar over en weer werd er gedreigd met hele erge bommen en raketten. Aan beide kanten werden massa’s wapens klaargezet. Er ontstond een wapenwedloop. Zolang er maar evenveel raketten aan beide kanten stonden bleef het vrede omdat men wist dat er geen overwinning in zat. Je zou de relatie tussen Iran en de staat Israël vandaag de dag een vorm van gewapende vrede kunnen noemen.

Een derde vorm van vrede noem ik maar even de ‘stille vrede’. En daarmee bedoel ik de vrede die ontstaat wanneer mensen niet meer met elkaar omgaan. Wanneer mensen elkaar uit de weg gaan en het contact opbreken. Denk aan familieruzies. Wanneer de ene broer op je verjaardag komt, komt de andere niet. Want ze kunnen niet met elkaar overweg. Denk ook aan onderwerpen die taboe zijn geworden. Je praat niet meer met je ouders over bepaalde dingen. Of je weet dat je bij je kinderen niet meer over bepaalde dingen hoeft te beginnen. Hun manier van leven bijvoorbeeld. En dus hou je je mond want je wilt de relatie goed houden. Terecht. Maar het heeft iets van een stille vrede. Een vrede die bestaat bij de gratie van het niet echt hebben van contact.

Vrede door verwondering

Maar proef nu nog eens die vrede van God. Die vrede waar God mee komt. Die is compleet anders. Dat is geen stille vrede - van ieder gaat zijn eigen gang, geen economische vrede - van wederzijds voordeel, en ook geen gewapende vrede - onder de dreiging van een totaal oorlog. Nee, want God houdt van de mens. God heeft liefde voor de mens in zichzelf. Een onverwoestbare liefde. En met die liefde zoekt Hij zijn vijand op. Vanuit die liefde doorbreekt God het stilzwijgen. Met die liefde stelt God zich kwetsbaar op. In die liefde zit voor God geen voordeel, die kost Hem juist alles. God wil zijn vijand, de mens, tot verwondering brengen. God bewerkt vrede door met liefde te antwoorden op de vijandschap van de mens. En zo ontstaat een vrede die rust op de verwondering over het gedrag van je vijand: Hij heeft mij lief! Dat had ik nooit gedacht, Hij heeft mij lief! Dat gaan we zingen woensdag: Ere zij God in de hoge, vrede op aarde, in de mensen een welbehagen. Dat laatste betekent: God heeft plezier in mensen. En dat is nog zwak uitgedrukt: God heeft mensen lief. Vanuit de liefde van zijn hart kijkt Hij met vreugde naar hen.

Ik maak deze preek nu op twee punten concreet. Het eerste is dit: hoe gaan wij om met onvrede? Wat voor soort vrede sluit jij met mensen: stille vrede, gewapende vrede, economische vrede? Hoe doe je dat met je kinderen? Hoe doe je dat in je huwelijk? Hoe doe je dat in de familie? Hoe doe je dat in de gemeente? De manier waarop God vrede geeft is werkelijk verbluffend. De manier van God leidt tot echte vrede. Vrede is namelijk meer dan de afwezigheid van oorlog of vijandelijkheden. Vrede is vreugde hebben in elkaar, het samen goed hebben. Dat breng je uit jezelf niet op, dat voel je wel. Maar het evangelie van vanochtend is ook dat God je die weg van vrede wijst. Kijk naar de manier waarop Hij vrede sluit met jou -door je met zijn liefde te verrassen, te verbazen, te verwonderen- en zoek zo naar vrede met die ander. Ga de weg van de vrede. Misschien wel juist in deze dagen.

De tweede concretisering is dit. In Jezus is het stralende licht vanuit de hemel over deze wereld opgegaan. Maar hoe schijnt dat nu in deze wereld? Ik denk dat Jezus ‘in onze persoon’ licht voor de wereld wil zijn. Gods licht van gevende liefde wil door onze levens in deze duistere wereld schijnen. ‘Jullie zijn het licht in de wereld’, zegt Jezus tegen zijn volgelingen. ‘Jullie licht moet schijnen voor de mensen, opdat ze jullie goede daden zien en eer bewijzen aan jullie Vader in de hemel’ (Matteüs 5:14, 16). Op die manier zal Jezus een licht zijn voor alle volken. Bij monde van de profeet Jesaja had God dit over zijn Zoon gezegd, we hebben dat gelezen: ‘Ik zal je maken tot een licht voor alle volken, opdat de redding die ik brengen zal tot aan de einden der aarde reikt’ (Jesaja 49:6). Dat is Gods wereldomvattende blik. Dit had God met Jezus op het oog en daar werkt Hij tot op de dag van vandaag aan tot het af is. In het kerstevangelie ligt de opdracht tot zending en evangelisatie. Ook dit lukt niet in eigen kracht, daarom bidden wij met Psalm 67(1-4): ‘God, wees ons genadig en zegen ons, laat het licht van uw gelaat over ons schijnen, dan zal men op aarde uw weg leren kennen, in heel de wereld uw reddende kracht. Dat de volken u loven, God, dat alle volken u loven.’ Juist in deze dagen. Amen.