Als er één groep belang heeft bij het verhaal van vanmorgen dan zijn het wel de jongeren. Niet dat dit een jongerendienst is (elke dienst is voor iedereen), maar ervaren jongeren niet meer dan ouderen dat er een schaduw over hun toekomst ligt? Denk aan de klimaatproblematiek, door jongeren als veel urgenter ervaren dan door ouderen. Misschien komt dat ook wel gewoon omdat zij nog langer te leven hebben; wat best asociaal is van ons, niet jongeren. Behalve de klimaatproblematiek legt ook corona een schaduw over het leven van de jongeren. Zij missen nu een stuk van hun jeugd en ik kan me ook voorstellen dat de angst voor dit soort pandemieën met hen meegaat hun leven in. Ik denk ook aan de woningmarkt, voor jongeren is het bijna onmogelijk om een huis te kopen. Je zult op dit moment maar bezig zijn met een opleiding en dit als toekomstplaatje hebben: dan ben ik straks klaar en dan kan ik nergens wonen. Het lijkt erop dat de welvaart die hun ouders en grootouders hebben voor de jongeren van nu niet is weggelegd. Donkere wolken pakken zich samen boven hun horizon.

En heb je dan meer aan God dan dat Hij beloften geeft? God belooft eeuwig leven, dat weten de jongeren ook. God werkt aan een nieuwe wereld waar het leven goed is: leven met Hem en leven met elkaar, zonder klimaatproblemen, zonder woningnood, zonder pandemieën. Maar red je het met alleen die beloften? Als er op dit moment een schaduw over je toekomst ligt, als donkere wolken je angstig maken, heb je dan genoeg aan Gods beloften en aan het feit dat Hij zijn beloften niet vergeet? Ik kan me voorstellen dat dit moeilijk is. Of is er meer, is er meer evangelie dan dat God denkt aan zijn beloften?

Zeker, er is meer evangelie dan dat God denkt aan zijn beloften. God denkt niet alleen aan zijn beloften maar Hij maakt zijn genade ook concreet in Jezus. God geeft ons meer in handen dan beloften van een eeuwig leven, God geeft ons heel concreet zijn genade in Jezus Christus. God genade is niet alleen iets dat ons beloofd is voor de toekomst maar Gods genade is een feit voor vandaag. En die feitelijke genade geeft je de ruimte om God te dienen zonder angst.

Het zit in die naamgeving, Johannes is zijn naam. Johannes betekent: God is genadig. Zacharias betekent: God gedenkt, God herinnert zich. Waarom zouden ouders hun kind Zacharias noemen? Omdat ze zich vastklampen aan Gods beloften. Die naam is niet alleen een belijdenis maar ook een gebed: Here, denk toch aan uw beloften! Wij weten dat u aan uw beloften denkt, maar wij wachten al zo lang! In de tijd van Zacharias en zijn ouders waren de Romeinen de baas in Israël. Dat legde een schaduw over het leven. De Joden hadden een zekere vrijheid, ook in religieus opzicht -ze hadden de tempel, ze mochten God dienen- maar toch voelde de Romeinse overheersing als een straf. God had het land Kanaän aan Israël gegeven als een land om in vrijheid in te wonen. God had hen bevrijd uit de slavernij in Egypte, God had de Kanaänieten voor hen verdreven, zodat de Israëlieten in vrijheid konden leven. Maar ook, zodat ze in vrijheid God konden dienen. Maar de Israëlieten dienden God niet of hooguit wat halfslachtig. Daardoor komen de Filistijnen, als straf, dat is de tijd van de Rechters. En iedere keer bevrijdt God de Israëlieten weer zodat ze Hem kunnen dienen. Verlossing uit de greep van de vijanden heeft altijd een doel, namelijk God weer kunnen dienen. Ook de ballingschap was een straf voor de zonden van het volk. Maar als de Here hen dan terugbrengt, hen weer de vrijheid geeft, heeft ook dat als doel dat ze Hem zullen dienen. Zie je het staan in Zacharias’ lofzang? God had beloofd dat de Israëlieten, ontkomen aan hun vijanden, God zonder angst zouden dienen, toegewijd en oprecht, altijd levend in zijn nabijheid (vers 73-75). Als je de geschiedenis van Israël bekijkt is dat een terugkerend patroon. Het volk dient God niet, ze krijgen straf in de vorm van vijandelijke overheersing, maar dan bevrijdt God hen zodat ze Hem weer kunnen dienen. Wanneer God redt, wanneer God verlost, is het doel altijd dat je die vrijheid gebruikt om Hem te dienen. Je ziet het in het klein in het leven van Zacharias. Toen Gabriël de geboorte van Johannes aankondigde geloofde Zacharias het niet. Voor straf kan hij niet praten. Als God hem daar dan van verlost, begint hij direct God te loven en te prijzen.

Opvallend is het moment waarop Zacharias verlost wordt van zijn straf. Dat is wanneer hij die naam opschrijft: Johannes is zijn naam. Daarmee laat Zacharias merken dat hij de woorden die Gabriël sprak in de tempel nu wel gelooft. Dat gaat niet over het beloofde kind dat hij nu in zijn armen heeft, dat is niet zo moeilijk te geloven. Nee, Zacharias gelooft nu dat God gaat redden. Dat God Israël gaat bevrijden van zijn vijanden en dat er weer ruimte komt om God ongehinderd te kunnen dienen. Dus er gaat echt wat veranderen. God denkt niet alleen aan zijn beloften maar Hij maakt ze waar. Heel concreet. Zacharias zal hebben begrepen dat Maria zwanger is. Drie maanden was ze daar in huis. Volgens sommige uitleggers kon Zacharias niet alleen niet praten maar zou hij ook doof zijn geweest. De Bijbel geeft geen enkele aanleiding om dat te denken. Zacharias zal Maria en Elisabeth hebben horen praten. En hij is het gaan geloven: Maria is zwanger van Gods eigen Zoon. De ‘reddende kracht uit het huis van David’ zal met een maand of zes geboren worden. Hij zal Israël bevrijden van zijn vijanden zodat er weer alle ruimte is om God te dienen. God is genadig. De familie en buren hadden Johannes al tot de kleine Zacharias gedoopt. Zo kunnen wij ook praten over een Weitkampje, een Overwegje, een Bolksje. Sterker nog, vernoemen is hier toch ook een traditie? Wat een familienamen zijn er niet hier in Heemse: Jan, Gerrit, Jenny. Bij Zacharias en Elisabet is meer aan de hand dan dat een familietraditie doorbroken wordt. Het is altijd link om tradities te doorbreken. Maar behalve dat we namen doorgeven aan onze kinderen, geven we toch vooral de erfzonde door aan onze kinderen, verkeerde gewoontes, misschien ook wel slapheid in de dienst aan de Here. Dat gaat God nu doorbreken. Hij doorbreekt hier de traditie. Hij gaat redden op een totaal ongedachte manier.

Wat is dan het nieuwe? Het zit in die naamgeving. Zacharias betekent God gedenkt, Johannes betekent God is genadig. Waarom zouden ouders hun kind zo noemen, God is genadig? Want het gekke is, er lijkt weinig te veranderen. Jezus wordt geboren, maar de Romeinen verjaagt Hij niet. En al had Hij dat gedaan, zouden de Joden die vrijheid hebben gebruikt om God te dienen? Of zou het patroon van het Oude Testament zich hebben voortgezet, dat ze God maar eventjes zouden dienen om daarna weer terug te vallen in zonde? Het punt is, Gods genade wordt nu concreet in Jezus. Of Zacharias dat al helemaal overzien heeft weet ik niet, maar Jezus diende God volmaakt. Jezus diende God totaal, met elke vezel in zijn lichaam. Jezus deed dat in onze plaats. Het lukt ons niet om God te dienen, niet volmaakt en niet volledig. Dus er verandert echt iets door Jezus. Door Jezus wordt het dienen van God duurzaam, de eindeloze terugval wordt doorbroken. Israël kreeg telkens ruimte om God te dienen, maar het kwam er niet van. Eventjes, misschien twee of drie generaties, maar daarna ging het weer mis. Dan riepen ze weer: God, denk aan uw beloften! En al die tijd van overheersing leefden ze weer uit Gods beloften. Niet iedereen, maar de Zachariassen en Elisabets wel. En Jozef en Maria. En Simeon en Hanna, hen komen we later tegen in het kerstverhaal.

Het gekke is, wij leven ook uit Gods beloften. Wij bidden ook: Here, denk aan uw belofte, u zou toch komen met een nieuwe wereld? Wij hebben ook ontdekt dat de ruimte die God geeft om Hem te dienen, lang niet altijd door ons wordt ingevuld. Moet je nagaan, in Nederland zijn we volledig vrij om God te dienen. We mogen naar de kerk, je kunt naar catechisatie -nu doen we dat even niet vanwege corona- maar er is gewoon godsdienstvrijheid. Vullen wij die ruimte in en dienen wij God? Gek genoeg gebruiken wij de ontvangen vrijheid vaak voor onszelf, zijn we meer bezig met dienst aan onszelf dan aan God. Dat is de doorwerking van de zonde. En juist in die landen waar geen vrijheid is om God te dienen, wordt God vasthoudend gediend. Toch is er iets veranderd in de wereld. Jezus diende God volmaakt en volledig. In de geboorte van Jezus laat God zien een God te zijn die niet alleen denkt aan zijn beloften van redding, maar Hij is een God die zijn genade ook concreet maakt. Zacharias wordt Johannes. Dat betekent dat wij meer hebben dan Gods beloften. Wanneer donkere wolken zich samenpakken en er een schaduw ligt over je toekomst, zie je misschien extra uit naar Gods nieuwe wereld: Here, denk aan uw beloften! Maar Gods genade is concreet. Gods genade is een feit. Wat ons niet lukt heeft Jezus voor ons gedaan. Zo bevrijdde Hij ons van onze vijand. Wij zijn onze eigen vijand. Dan bedoel ik dat we zo gericht zijn op onszelf. Jezus heeft in onze plaats zijn Vader volmaakt lief gehad en gediend. Dat betekent dat wij niet meer bang hoeven te zijn. Dat betekent dat er voor ons ruimte is om God te dienen. Onze dienst aan God is al volmaakt door Jezus. Dat schept ruimte. In die ruimte kunnen wij met onze onvolmaakte dienst voor God komen.

Ik word hier blij van. Wij hebben meer dan alleen beloften, wij hebben Christus! God is genadig. In het verhaal van Lucas 1 zijn de familie en buren van Zacharias en Elisabet eerst blij, dan verbaasd en uiteindelijk zijn ze diep onder de indruk. Van ons wordt diezelfde blijdschap verwacht, diezelfde verbazing en datzelfde ontzag. God is genadig. Hij geeft niet alleen ruimte om Hem te dienen maar door Christus maakt Hij onze menselijke dienst aan Hem concreet. Maakt Hij onze dienst aan Hem tot een feit. Dan komt die vraag nog meer op je af dan op het volk Israël: gebruik jij de vrijheid die God je geeft om Hem nu ook te dienen? Wij hebben niet alleen godsdienstvrijheid maar God heeft ons ook bevrijd van de druk die op ons lag om zelf die volmaakte dienst aan Hem te volbrengen. Jezus diende God volmaakt in onze plaats, wat doe jij nu? Prijs je God, loof je Hem? Geef je je tijd aan Hem? Zet je je gaven in voor Hem? Heb je lief, ben je trouw? Gehoorzaam je God? Dat is God dienen.

Nu zal dit met vallen en opstaan gaan. Van de kant van de mens is er niet zoveel veranderd sinds de komst van Christus. Van de kant van God is bijna alles veranderd: Gods genade is een feit geworden. Daarom is het zo ernstig wanneer je geen gebruikt wilt maken van Jezus’ diensten. Misschien moet ik zeggen: van Jezus’ dienst. Jezus heeft voor jou God volmaakt gediend, aanvaard je dat in geloof? Zeg je, dat was in mijn plaats? Dan geef je je eigen pogingen om voor God rechtvaardig te worden op. Dat betekent niet dat je het opgeeft om God te dienen, juist omdat Jezus God volmaakt diende is er voor jou een genadige ruimte ontstaan om het ook te leren. Er is ruimte om te vallen en weer op te staan. God is genadig. Gebruik die heerlijke ruimte om te leren God steeds meer te dienen. Wanneer het niet lukt, wanneer het tegenvalt, houd je dan vast aan het feit van Gods redding. Dat troost. Gods genade is concreet.

Terug naar de jongeren van het begin. Zij, en wij allemaal, leven op een wereld die goed beschouwd verkeert ‘in de schaduw van de dood’. Nog even los van de donkere wolken van de klimaatcrisis, de wooncrisis of een eventuele volgende pandemie; wij leven op een wereld die zichzelf niet kan redden. Die telkens weer aanloopt tegen menselijk egoïsme. Wat ten grondslag ligt aan veel van de problemen van deze wereld is dat wij alleen aan onze eigen belangen denken en daarmee bezig zijn. Het lukt ons nauwelijks om daar los van te komen. Jongeren -die misschien nog niet zoveel belangen hebben om aan vast te houden, of die gewoon scherper zien- kunnen je daar ruw aan ontdekken. Dat is helemaal niet verkeerd. En tegelijk hebben zij ook niet de oplossing, kunnen ook zij de wereld niet redden. Op christelijke jongeren kan dan die vraag afkomen: wat heb ik aan God? Wat heb ik aan God, behalve dat Hij die nieuwe wereld belooft? Het antwoord is: Christus regeert deze wereld, Hij die niet zijn eigen belang zocht en op geen enkele manier vasthield aan wat Hij had. Jezus Christus gaat deze aarde weer voluit leefbaar maken: voor ieder een plek om te wonen, gezondheid, geluk en vrede voor alle mensen, volmaakte vrijheid om God volmaakt te dienen. Maar hebben we nu toch weer te maken met beloften waarbij je maar moet geloven dat God ze niet vergeet? Zijn we nu toch weer terug bij Zacharias, God gedenkt? Het is waar dat er pas na Jezus’ wederkomst op aarde alle ruimte is om God ongehinderd te dienen. Wij blijven bidden om de komst van Gods rijk: Here, denk aan uw beloften, we wachten al zo lang. Tegelijk mogen we weten dat in de hemel dat heerlijke koninkrijk al bestaat. Het boek Openbaring beschrijft niet zozeer de toekomst als wel de hemelse werkelijkheid van dit moment. Jezus regeert, het nieuwe Jeruzalem bestaat al (het moet alleen nog neerdalen), de zielen onder het altaar gebruiken hun verlossing al om God volmaakt te dienen. Zacharias en Elisabet braken met de traditie om hun zoon Zacharias te noemen. Omdat God zelf brak met de traditie van de menselijke ellende. In Christus maakte God een nieuw begin. In dat geloof noemden Zacharias en Elisabet hun kind Johannes. Amen.