God is liefde, heilige liefde

5 november 2006

Startpreek in een serie over Gods volkomenheden zoals die worden genoemd in artikel 1 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. De enige weg om Gods volkomenheden, zijn goddelijke eigenschappen, te leren kennen, is die van de openbaring. Uit zijn Woord leren we God kennen. En dan vooral ook uit zijn daden. Met name wat Hij gedaan heeft in Jezus Christus.

Lezen: Jesaja 40:18-31 en 46:8-13, 1 Johannes 4:7-10

Tekst: 1 Johannes 4:8 en artikel 1 Nederlandse Geloofsbelijdenis

Stel dat iemand je vraagt: ‘Wie is God? Wie is die God die jij dient?’ wat zeg je dan? Dat is nog best moeilijk om daar antwoord op te geven. Want God is groot. En dan bedoel ik: Hij is niet alleen machtig, maar Hij is ‘veel’. Gods persoon is -ik zou niet willen zeggen ‘complex’- maar wel veelomvattend. Wie God is kun je niet in een paar woorden zeggen. Daarvoor is Hij te groot.

 

In onze omgang met mensen werken we vaak wel met een paar kenmerken. Iemand is ‘geduldig en zorgzaam’. Of iemand is ‘opvliegend, maar met het hart op de juiste plaats’. Of iemand is ‘verstandig, en een mens uit één stuk’. Met zulke persoonskenmerken omschrijven we wie iemand is. En hoe iemand is. Maar heeft God ook zulke persoonskenmerken? Kun je zo ook over God praten? Aan de ene kant wel. Omdat God zichzelf met die kenmerken bekend maakt. Hij zegt: ‘Ik ben geduldig. Ik ben trouw. Ik ben almachtig. Ik ben onveranderlijk.’ Artikel 1 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis noemt het allemaal op. Tegelijk zullen we aan de andere kant voorzichtig zijn met het spreken over ‘persoonskenmerken’ van God. Dat ontdek je al als je bedenkt dat God heel veel kenmerken heeft. Bij een mens werkt dat juist niet. Als we iemand willen aanduiden, pakken we juist zijn meest opvallende eigenschappen eruit. En bij God kan dat niet. Want Hij is groot. Hij is heel veel tegelijk. En Hij is al die dingen ook helemaal. Dat betekent dat je geen tegenstelling kunt maken tussen bijvoorbeeld zijn liefde en zijn heiligheid. Of tussen zijn rechtvaardigheid en barmhartigheid. Bij mensen zou dat botsen. Je bent het één altijd wat meer dan het ander. Iemand die heel rechtvaardig is, kan niet altijd vol medelijden zitten. Je zou in conflict komen met jezelf.

 

Maar God dus niet. Hij is geduldig, trouw, liefdevol, almachtig, onveranderlijk, vol van medelijden, wijs, rechtvaardig, goed… en Hij is dat helemaal, en allemaal tegelijk. Hij is altijd zo. Zijn geduld is een volkomen geduld, zijn trouw is 100% trouw, zijn almacht kent geen machteloosheid, zijn onveranderlijkheid geen scheurtjes, zijn medelijden is altijd volkomen aanwezig, zo is onze God. In plaats van te spreken van ‘Gods eigenschappen’, of ‘Gods kenmerken’ wordt daarom vaak gesproken over ‘Gods volkomenheden’. Dus artikel1 van de NGB somt Gods volkomenheden op. Overigens zonder compleet te zijn. Dat God heilig is staat er niet bij. Dat God liefde is staat er ook niet bij. En dat hebben we toch echt zojuist gelezen in 1 Johannes 4. Het is dan ook niet de geloofsbelijdenis die ons vertelt wie God is, nee we leren Gods volkomenheden kennen uit de bijbel. Uit zijn eigen woord. De geloofsbelijdenis kan als menselijk antwoord op Gods spreken accenten zetten of een bepaalde insteek nemen. Daar komt bij dat juist als het gaat over wie God is, ons spreken ver achter blijft bij de werkelijkheid. Als volledigheid in het noemen van Gods eigenschappen vereist was om de waarheid over God te zeggen, zou zwijgen het beste zijn! Wat wij doen als mensen, en wat we gaan doen in deze serie preken, is luisteren. Naar wat God van zichzelf zegt. We gaan luisteren naar hoe God zichzelf bekend maakt. En dat heeft dan als praktische uitwerking dat we gemakkelijker leren antwoorden op die vraag ‘Wie is God?’, zowel naar ongelovigen, evangelisatie, als naar je kinderen, in de opvoeding. Maar dat God zichzelf aan ons bekend maakt zoals Hij is, heeft vanuit Hemzelf voornamelijk dit doel: dat wij Hem loven en eren. Gewoon om wie Hij is. Want Hij is een heerlijk God. En God maakt zichzelf ook aan ons bekend omdat Hij wil dat wij leren met Hem om te gaan.

 

Goed. De eerste volkomenheid van God, waar het in deze preek over gaat, is er gelijk één die niet in artikel1 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis staat. En toch wil ik heel bewust beginnen bij:

God is liefde, heilige liefde

Dit is immers één van de diepste woorden over God. Waar ook heel de bijbel vol van staat.

 

Hoe kunnen we nu gaan ontdekken wat die liefde van God inhoudt? En daarna: hoe wij die liefde vandaag herkennen, en wat die liefde met ons doet. Maar eerst: hoe ontdek je nu wat die liefde van God inhoudt? En wat dan geldt voor Gods heilige liefde geldt voor al Gods volkomenheden. Hoe ontdek je wat de inhoud daarvan is? Van zijn trouw, zijn almacht, enzovoort. Een manier die aantrekkelijk lijkt, en soms ook gevolgd wordt, is het zoeken naar de verhouding tussen menselijke en goddelijke eigenschappen. Voorbeeld: een mens kan wijs zijn, maar God is de alwijze. Of negatief: de mens is sterfelijk, maar God is eeuwig. Of ook zo: de liefde van de mens heeft haar ontstaan te danken aan de liefde van God. Maar dit is geen goede manier om Gods volkomenheden te leren kennen. We ontdekken niet wat Gods wijsheid of liefde inhoudt door de overtreffende trap van menselijke wijsheid of liefde te nemen. En we ontdekken niet wat Gods eeuwigheid inhoudt door te zeggen dat het het omgekeerde is van de menselijke sterfelijkheid. Daarvoor is God ook teveel God. Hij is teveel zichzelf, dat we Hem zouden kunnen vergelijken met ons, met mensen. Dat doet Hem geen recht, denk aan Jesaja 40 en 46. En de inhoud van Gods volkomenheden zal dan ook nooit boven het menselijke uitstijgen. Nee, de enige weg om Gods volkomenheden, zijn goddelijke eigenschappen, te leren kennen, is die van de openbaring. De bijbel! Uit zijn Woord leren we God kennen. En dan vooral ook uit zijn daden. Uit wat Hij doet en gedaan heeft. Met name in Jezus Christus. Volgen we de weg van de openbaring dan valt ons eigen, beperkte denkkader weg, en kunnen we ons laten verrassen door ongedachte liefde, trouw, eeuwigheid, goedheid, rechtvaardigheid en wijsheid, en alles wat God is.

 

Als we deze weg gaan bewandelen om Gods heilige liefde te leren kennen, stel ik voor te beginnen bij 1 Johannes 4:8. Daar staat: God is liefde. Een bekend bijbelwoord. Een bekende uitspraak ook over God. Misschien is dat ook wel het eerste dat bij je opkomt wanneer iemand je vraagt ‘Wie is God?’ Misschien bedacht je dat net al: God is liefde. En is dat ook precies wat je wilt zeggen tegen je kinderen en tegen collega’s of buren die God nog niet kennen. Nu functioneert de opmerking ‘God is liefde’ in 1 Johannes 4 als uitgangspunt, als argument in een redenering. Nadat de apostel Johannes in vers 7 de gemeenteleden heeft opgeroepen elkaar lief te hebben, zegt hij in vers 8: ‘Wie niet liefheeft kent God niet, want God is liefde.’ Dus, iemand die beweert God te kennen, maar zijn medemens niet liefheeft, valt door de mand, want -argument- God is liefde. Als je God kent, ken je Hem in zijn liefde. Dat kan niet anders. God is immers liefde, zegt Johannes.

 

Maar waar heeft de apostel Johannes dat vandaan? Ja, hij kende natuurlijk zijn Heer, Jezus Christus. De apostel Johannes had met Hem opgetrokken als zijn discipel. En hij had de liefde gezien die Jezus tijdens zijn leven, en aan het kruis, had bewezen. En van Hem had Johannes ook geleerd dat God de Vader diezelfde liefde is. Johannes 3:16: ‘Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon gegeven heeft’. Maar ten diepste rust Johannes’ kennis -die hij in zijn brief als uitgangspunt voor zijn redenering inzet- ten diepste rust zijn kennis op Gods eigen openbaring. In de Schriften van het Oude Testament. In Deuteronomium 4:31 staat: ‘Want de Heer, uw God, is een God van liefde’. Zo moest Mozes God bij het volk Israël bekend maken. De Here had zichzelf zo aan Mozes geopenbaard. Toen Hij aan Mozes voorbij ging terwijl die in een rotsspleet stond, riep Hij uit: ‘De Heer ! De Heer ! Een God die liefdevol is en genadig, geduldig, trouw en waarachtig’, Exodus 34:6. En Johannes kende toch ook de woorden van Psalm 86: ‘U, Heer, bent een God die liefdevol is’ en Psalm 145: ‘Genadig en liefdevol is de Heer’? En Johannes kende de woorden van de profeet Jona, die aan God zijn onwil om naar Ninevé te gaan uitlegt met de woorden: ‘u bent een God die genadig is en liefdevol’; en dat wilde Jona aan de mensen in Ninevé onthouden.

 

Dus God is liefde. Maar hoe? Wat houdt zijn liefde in? Allereerst is zijn liefde onvergelijkelijk en onmetelijk. Hoewel er in de bijbel vergelijkingen staan met de liefde van een vader, een moeder, of een echtgenoot, valt toch telkens de nadruk op het verschil. We moeten daarom niet bij de mensen beginnen, maar bij God. Niet het begrip liefde bepaalt wat God is, maar God bepaalt wat liefde is. Een paar schetsen van die onvergelijkelijke en onmetelijke liefde van God: Gods liefde is dat de Vader zijn Zoon heeft liefgehad vóór de grondlegging van de wereld. De drie goddelijke personen hebben elkaar op volmaakte wijze lief; daarom heeft God ons ook niet nodig om zijn liefde kwijt te kunnen. Het is eigen aan Gods liefde om zich te geven. God geeft zichzelf, in zijn liefde zoekt Hij omgang met ons om ons leven met zijn liefde te verrijken.

 

Behalve dat Gods liefde onvergelijkelijk en onmetelijk is, is Gods liefde ook soeverein. Dat wil zeggen: het is liefde die in God zelf gegrond is, en niet in iets dat buiten Hem is. In Hosea 14±5 staat (in de vertaling van 1951): ‘Ik zal hen -Israël- vrijwillig liefhebben. En dat lees je ook in bijvoorbeeld Efeziërs 2:4 en 2 Timoteüs 1:9. In de formulieren voor doop en avondmaal wordt daarom gesproken van Gods grondeloze barmhartigheid. Daarmee wordt bedoeld: Gods liefde heeft geen grond in ons. Nee, God haalt de redenen om ons lief te hebben uit zichzelf. Wij hebben om zijn liefde niet gevraagd, wij hebben die liefde niet verdiend, en wij kunnen ons die liefde niet waardig maken. Het is liefde die van één kant komt, liefde die verkiest. Gods liefde gaat uit naar mensen die zondaren zijn, en vijanden van Hem. Het is liefde die voor geen grenzen halt houdt en waarvoor geen offer te zwaar is - zie 1 Johannes 4:10: Het wezenlijke van de liefde is niet dat wij God hebben liefgehad, maar dat Hij ons heeft liefgehad en zijn Zoon gezonden heeft om verzoening te brengen voor onze zonden.’

 

Een derde trek van Gods liefde is dat zijn liefde barmhartige liefde is. Liefde dus waar het hart bij betrokken is. Het hart als de plek waarin het ‘teer gevoel voor de ander’ huist. Het gaat om Gods innerlijke bewogenheid. Gods is in zichzelf bewogen om naar mensen in nood om te zien. Gods liefde is barmhartige liefde.

 

Gods liefde is dus onvergelijkelijk en onmetelijk. Gods liefde is soeverein, in Hemzelf gegrond. Gods liefde is barmhartige, bewogen liefde. En, als laatste, moeten we in navolging van de bijbel ook zeggen dat Gods liefde heilige liefde is. Gods heiligheid houdt in dat Hij geheel anders is dan al het geschapene; ‘heilig’ staat dan dus voor ‘goddelijk’. Verder is heiligheid de tegenstelling van alles wat zondig is. En de heiligheid van God is dat Hij zijn recht handhaaft en zijn eer aan geen ander geeft; als de Heilige richt Hij alles op zijn verheerlijking. Wat is dan heilige liefde? Gods heilige liefde houdt in dat God zichzelf geeft, en toch zichzelf blijft. Dat God liefde is betekent dus niet dat Hij niet boos kan zijn. God kan boos zijn in liefde. Het is de toorn van Hem die liefde is. Zijn liefde komt immers op uit Hemzelf, zijn boosheid wordt veroorzaakt door de zonde. Gods boosheid kan gezien worden als een uiting van zijn gekwetste liefde. Als een reactie op de verachting van zijn liefde. Dat is de ernst van het evangelie van Gods liefde. Gods toorn wordt daarom ook wel ‘de spits van de vlam van zijn liefde’ genoemd. Juist omdat God liefde is wil Hij dat wij niet zonder Hem, maar mét Hem, en vóór Hem zullen leven.

 

Het is duidelijk dat we de inhoud van Gods heilige liefde dus vooral leren kennen in Jezus Christus. En met Hem als brandpunt in het totaal van de bijbel. In Jezus Christus zien we immers dat Gods liefde niet te vergelijken is met welke liefde ook maar zoals wij die kennen. Wat God geeft in Hem is uniek. En in Jezus Christus zien wij dat Gods liefde helemaal bij Hemzelf begint. En Jezus Christus is het bewijs van de bewogenheid van Gods hart. En juist in de weg die de Vader met zijn Zoon ging, de weg van lijden en dood, zien we ook de heiligheid van God liefde. Zijn liefde doet geen concessies aan zijn boosheid. Zijn boosheid om de zonde blijft bestaan, en wordt slechts weggenomen door de liefdevolle zelfovergave van zijn Zoon. Gods heilige liefde leer je kennen in Jezus Christus!

 

Dus God zegt: ‘Ik ben liefde’. Waarom zegt God dit? Omdat Hij geëerd wil worden om die liefde. Hij wil geprezen worden om die liefde. Met woorden. Met liederen. Maar waar zien wij die liefde van God vandaag? Dat is een belangrijke vraag want er zijn genoeg mensen die zich hardop afvragen: ‘Is God wel liefde?!’ En daarbij kijken ze naar moeiten en verdriet in hun eigen leven, maar ook naar de ellende in deze wereld. Dat God liefde is zien wij in Jezus Christus, en in heel de bijbel, elke bladzij. Maar daarnaast zien wij het ook in ons eigen leven en in de wereld om ons heen. In blijken van liefde die voortkomen uit harde harten. In gevoelens van liefde die je -tot je eigen verrassing- opmerkt in je hart. In het geluk van geboortes en nieuw leven in de natuur. Van de stralen van de zon die de aarde verwarmen en het hart vrolijk maken. Dat is toch ook het belang van dit evangelie: er is genoeg dat de gedachte kan oproepen dat de wereld aan zichzelf is overgeleverd. Maar wie goed kijkt mag zien dat God liefde is!

 

Tegelijk wordt deze openbaring van Gods liefde dus ook juist bekritiseert en ontkent door mensen. En daarnaast -en dat is misschien nog wel verwarrender- daarnaast gebeurt het ook dat Gods liefde wordt ingevuld naar eigen inzicht. Denk bijvoorbeeld aan de omdraaiing: liefde is god. Niet God is liefde, maar ‘liefde is god’. Dan wordt alles wat mensen vanuit hun

-menselijke- liefde doen, buiten elke vorm van kritiek gesteld. Ook buiten de kritiek van de bijbel. Voorbeeld: als je uit liefde met je vriend of vriendin naar bed gaat, wie kan er dan wat tegen hebben? God is toch liefde? Hij vindt alles wat liefde is toch mooi? Dan draai je het om. Dan is de liefde een god geworden. En waarom is dat zo erg? Omdat liefde los van God geen ijkpunt meer heeft. Maar eerder zagen we dat niet het begrip liefde bepaalt wat God is, maar God bepaalt wat liefde is! Liefde los van God wordt/is menselijke liefde. Hier valt de heiligheid van Gods liefde weg. Het verschil tussen menselijke liefde en goddelijke liefde. Maar Gods liefde is altijd anders, is niet te vergelijken met menselijke liefde. En dat is maar goed ook. Want alleen Gods liefde is volmaakt!

 

God vertelt ons dat Hij liefde is omdat Hij om die liefde geëerd wil worden. Maar er is nog een reden voor God om ons bekend te maken met zijn heilige liefde. Die reden is dat Hij een relatie met ons wil opbouwen. En relaties beginnen altijd bij liefde! Troostvol is het dat God komt met de bekendmaking van zijn liefde. God had ook niets over zichzelf bekend kunnen maken. Maar als God zichzelf dan zo openbaart betekent dit dat Hij ook zo is. God is liefde. En zoals liefde in de opvoeding van kinderen één van de belangrijkste dingen is voor een goede en stabiele ontwikkeling, zo is dat met Gods liefde ook. Gods liefde zorgt voor een stabiele basis onder je leven. Onder je ontwikkeling. Onder je ontwikkeling als christen. Dat is: je groei in geloof.

 

Vanuit de kennis van Gods liefde zie je dus ook hoe je weg loopt! We ontdekken nu het verband tussen Gods heilige liefde en het eigen leven. Uw leven. Jouw leven. Mijn leven. Dat verband is dit: God is heilige liefde. Zo maakt Hij zich bekend en wil Hij in je leven zijn. Omdat je dan -denk aan het belang van liefde in de opvoeding- je kunt ontwikkelen als mens Gods. Als mens die steeds meer het beeld vertoont van Gods oorspronkelijke schepping. Dat God liefde is, is dus heel nadrukkelijk één van de bronnen van onze dagelijks vernieuwing. Denkend aan Gods heilige liefde, zijn liefde die zich uitstrekt naar mijn leven, mag ik me bevrijd weten van alles wat mijn ontwikkeling in de weg staat. En ik mag me goed voelen, geliefd weten, zodat ik de ruimte heb om te groeien naar die nieuwe, volwassen mens Gods. Daartoe voel je je ook uitgedaagd. Je weet dat je Vader in de hemel dat graag in je leven ziet gebeuren. Dat Hijzelf daar alles voor geeft wat nodig is. En dat Hij uitziet naar het moment waarop Hij jou, als vernieuwd mens, in zijn armen kan sluiten. Herkent u dit verlangen? Herken jij dit verlangen? Het is de weg van Gods heilige liefde. Wanneer je die liefde leert kennen, leer je ook dit verlangen steeds meer kennen! En daarmee eer je God. Daarmee loof je Hem. Dat doe je met woorden. Met liederen. Maar nog het meest door te groeien in kennis van Gods heilige liefde. Amen.