Je huwelijk als spiegel van de relatie tussen Christus en zijn gemeente
6 november 2016
In deze preek gaat het over de diepere laag van het menselijk huwelijk en er wordt een schets gegeven van het Bijbels profiel van het huwelijk.
Lezen: Efeziërs 5:22-33
Tekst: Efeziërs 5:32
In onze tekst worden twee relaties met elkaar verbonden. Namelijk de huwelijksrelatie en de relatie van Christus met zijn gemeente. Voor iedereen hier in de kerk die getrouwd is geldt: jouw huwelijk is een afspiegeling van de relatie tussen Christus en zijn gemeente. Als iemand naar jouw huwelijk kijkt moet hij of zij iets zien van hoe het zit tussen Christus en zijn gemeente. In een eerdere preek heb ik gezegd: een huwelijk is bedoeld om te laten zien hoe Jezus van zijn gemeente houdt en hoe de gemeente van Jezus houdt. Ik zei dat ik daar later op terug zou komen en dat doe ik nu. Toen God het menselijk huwelijk bedacht -zo belijden we dat in het huwelijksformulier: het huwelijk is geen uitvinding van mensen maar een instelling van God- deed God niet maar wat, maar vormde Hij het menselijk huwelijk heel bewust naar de relatie tussen Christus en zijn gemeente die Hij al van eeuwigheid in gedachten had. Wat we vanmorgen ontdekken is dat de relatie tussen Christus en zijn gemeente model heeft gestaan voor het huwelijk van man en vrouw. Je ziet dat in dit gedeelte, Efeziërs 5:22-33. Hoe de relatie tussen Christus en zijn gemeente is bepaalt hoe het er in het huwelijk aan toe moet gaan. Als je mij vraagt: welke van deze relaties was er eerder, dan zeg ik: de relatie van Christus en zijn gemeente. Want dat is een eeuwige relatie, terwijl de relatie tussen man en vrouw hoort bij de door God geschapen wereld.
De diepere bodem van je huwelijk
Dat is me nogal een onthulling. Jouw huwelijk (als je getrouwd bent) heeft een nog veel diepere bodem dan je zelf vermoedde. Er zit een geheim in jouw huwelijk waar je zelf misschien nog niet eens achter was. Maar God zegt het hier vanmorgen tegen je: jouw huwelijk is een afspiegeling van de relatie tussen mijn Zoon en zijn gemeente. God zegt dat omdat Hij zijn Zoon bekend wil maken in deze wereld. Omdat Hij de grootheid van zijn Zoon bekend wil maken in deze wereld, de liefde en trouw van zijn Zoon. Maar vanwege dit geheim mag iedereen hier in de kerk bedenken dat er iets mooiers en groters is dan het huwelijk op aarde, namelijk het huwelijk tussen Christus en zijn gemeente.
Relativering en intensivering
Voor wie niet getrouwd is geeft dit een relativering van het huwelijk. De homo, de lesbi, hij of zij die gescheiden is. Er is een nog diepere en gavere relatie dan het huwelijk, en dat is de relatie van Christus en zijn gemeente. Als lid van Christus’ gemeente mag jij in die relatie delen, mag jij van die heerlijke relatie genieten. De belangrijkste relatie heb je, de afschaduwing ervan misschien niet. Voor wie wel getrouwd is betekent het een intensivering van het huwelijk. Dat realiseerde ik me tijdens het maken van deze preek: mijn huwelijk en wat ik daarin doe, komt hiermee op spanning te staan. Dat geldt voor ieders huwelijk. Is in jouw huwelijk iets te zien van die schitterende relatie tussen Christus en zijn gemeente? Dat is Gods bedoeling met je huwelijk. Dat tilt je huwelijk wel naar een veel hoger plan. Voel je het? Wat je situatie ook is, hoe je hier ook zit, dit evangelie heeft je altijd iets te zeggen. Ik hoop dat je ook zo naar deze preek wil luisteren. Of je nou getrouwd bent of niet, homo of hetero, of dat je gescheiden bent of hertrouwd. Dit is zo gevoelig allemaal, want het raakt zo diep aan ons mens zijn.
De grootheid van Christus zichtbaar maken
Hoe wil God de grootheid van zijn Zoon zichtbaar laten worden in het huwelijk? God wil dat zijn Zoon bekend wordt in deze wereld, in zijn liefde, in zijn trouw, in de eer en aanbidding die Hij verdient. Daarom geeft de Vader zijn Zoon een levenspartner. Dat is de gemeente, de wereldwijde kerk. Jezus zal deze gemeente eeuwig liefhebben, Hij zal haar nooit verlaten en haar nooit inwisselen voor een ander. Hij dient haar met zijn hele wezen en Hij maakt haar mooi en doet haar stralen. En de gemeente op haar beurt, heeft Jezus lief. De gemeente aanbidt haar Heer. De gemeente volgt Hem en erkent Hem als haar man. Ze prijst zich gelukkig met zo’n man en ze voegt zich naar haar man. Zo wordt Jezus’ grootheid zichtbaar: Hij heeft eeuwig lief en Hij wordt eindeloos aanbeden. In die beide dingen wordt de grootheid van Jezus zichtbaar. Dit betekent dus ook van alles voor hoe wij gemeente zijn: volgen wij Jezus, aanbidden wij Hem en hebben wij Hem innig lief?
Maar God de Vader heeft bedacht dat die relatie van Jezus en zijn gemeente ons nog veel dichter op de huid moest komen. Daarom stelde God het huwelijk in. Voor hen die getrouwd zijn geldt dan de volgende verdeling: de vrouw moet de rol van de gemeente vertolken, de man de rol van Christus. Dus de vrouw eert en ‘aanbidt’ haar man, ze volgt hem en prijst zich gelukkig met hem. En de man in het huwelijk heeft zijn vrouw innig lief. Hij dient haar met zijn hele wezen, hij maakt haar mooi en doet haar stralen. Snap je dat ik zei dat dit geheim je huwelijk intensiveert? God vraagt van de getrouwde man en vrouw dat zij samen die diepere laag van hun huwelijk inzichtelijk maken. Dat wie hen ziet in deze wonderlijk liefdevolle en verbazingwekkend trouwe omgang met elkaar, dat hij of zij zich gaat afvragen: van wie hebben ze dit toch afgekeken? Misschien moeten getrouwde mannen en vrouwen hun buren, collega’s en kinderen daar een handje bij helpen en zeggen: wij hebben dit afgekeken van Jezus en zijn gemeente. Jezus heeft zijn gemeente eeuwig lief en Hij wordt eindeloos door haar aanbeden.
Profiel van het Bijbels huwelijk
Hoe hou je het in onze tijd vol om op zo’n manier getrouwd te zijn? Wij leven in een land waarin op dit moment ruim 1/3 van alle huwelijken eindigt in een scheiding. En naast het huwelijk van man en vrouw zijn er allerlei andere samenlevingsvormen: samenwonen, het homohuwelijk, het geregistreerd partnerschap. Er is ook veel veranderd in onze omgang met seksualiteit: dat seksuele omgang alleen binnen het huwelijk tot zijn recht komt gelooft nog maar een heel klein percentage van de mensen. Ik denk dat je moet constateren dat het burgerlijk huwelijk en het huwelijk zoals je dat in de bijbel tegenkomt uit elkaar zijn gegroeid. Als kerkenraad hebben we dat recent ook tegen elkaar gezegd, dat was ook een van de aanleidingen voor dit jaarthema. Het burgerlijk huwelijk is vanuit christelijk oogpunt enorm uitgehold. Het is niet meer perse de verbintenis tussen een man en een vrouw, en er wordt ook geen levenslange trouw meer beloofd. Daarom is het goed om als christenen na te denken over de vraag: wat maakt een huwelijk nou tot een Bijbels huwelijk? Vijf dingen (misschien zijn er nog wel meer te bedenken, maar laten we eerst deze vijf bekijken dan kunnen we later altijd nog eens verder praten); het Bijbels huwelijk is een relatie tussen:
een man en een vrouw
die voor het leven gesloten wordt
publiek, in de gemeente van Jezus
een relatie die open staat voor de kinderzegen
en een spiegel is van de relatie tussen Christus en zijn gemeente
Man-vrouw
In de bijbel is het huwelijk altijd de relatie tussen een man en een vrouw. De bijbel kent geen homohuwelijk. Nu kun je zeggen: omdat dit toen niet op die manier bestond. Eens. Ik denk dat het ook heel link is om wat de bijbel wel zegt over homoseksualiteit zomaar toe te passen op twee homo’s of lesbiennes die in liefde en trouw met elkaar willen samenleven. In deze preek wil ik de constatering doen dat het huwelijk van man en vrouw Gods creatie is. Dat huwelijk heeft Hij bedacht, benoemd en ingesteld. Het is die tekst uit Genesis 2:24 die hier door Paulus in Efeziërs 5:31 wordt aangehaald en die eerder ook al door Jezus was aangehaald (Matteüs 19:4-5): ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn.’
Voor het leven
Het tweede kenmerk van het huwelijk zoals je dat in de bijbel tegenkomt is dat het altijd een relatie is voor het leven. Daarin lijkt het huwelijk heel sterk op de relatie van Christus met zijn gemeente en eerder (in het Oude Testament) op de relatie van God met zijn volk. Beide relaties worden in de bijbel vergeleken met een huwelijk. Jezus is de bruidegom, de gemeente de bruid (Johannes 3:29, 2 Korintiërs 11:2, Openbaring 19:7-9, 21:9). God is de man, Israël de vrouw (Jesaja 54:5, 62:4-5, Jeremia 2:2, Hosea 1-3). En God en Jezus ruilen hun bruid nooit in. Hun gegeven woord is voor altijd, voor eeuwig zelfs. Denk aan die vreemde hoofdstukken uit Hosea. Dat is ons voorbeeld. Of omgekeerd: die eeuwige trouw zullen wij zichtbaar maken door in onze huwelijken trouw te zijn tot de dood ons scheidt of tot Jezus weer komt.
Publiek
Het derde kenmerk van het Bijbels huwelijk is dat het een publieke zaak is. Het is iets tussen twee mensen, maar met hun huwelijk staan ze tegelijk in een bredere groep mensen. Hun huwelijk mag niet een geheimpje zijn waar verder niemand van af weet. Want Christus doet ook niet geheimzinnig over zijn relatie met de gemeente. Intieme relaties hebben belang bij beslotenheid -het is alleen voor die twee- maar dat wordt veiliger als de omgeving dat ook weet: van hun twee moet je afblijven. In de tijd van Israël trouwden mensen in de stadspoort, dat was de plek waar alle publieke dingen geregeld werden. In onze tijd heeft de burgerlijke overheid die functie. Maar je kunt je ook voorstellen dat de kerkelijke gemeente die rol krijgt. De gemeente is een gezin, laat je relatie zijn plek hebben in dat gezin.
Open voor kinderzegen
Ik denk dat het in dit rijtje van profielkenmerken steeds spannender wordt. Dat het huwelijk een relatie tussen een man en een vrouw is geloven de meesten hier wel. Dat een huwelijk voor het leven gesloten wordt is al wat lastiger. Dat jouw relatie niet alleen iets van jullie tweeën is maar dat ook de omgeving daar iets mee te maken heeft, daar begint het te kriebelen. Maar dat een Bijbels huwelijk open moet staan voor het ontvangen van kinderen komt wel heel dichtbij. Ik denk dat hier twee dingen spelen. Het eerste is dat wij gemakkelijk zeggen: dat maak ik zelf wel uit want daar ben ik toch zelf de baas over? Het tweede is dat seksualiteit en het krijgen van kinderen van elkaar losgeraakt zijn. In een wereld zonder voorbehoedsmiddelen had seksuele omgang en de mogelijkheid dat je zwanger werd altijd met elkaar te maken. Ik zeg niet dat je daar niet in verantwoordelijkheid mee om mag (moet) gaan binnen het huwelijk, maar in de bijbel hebben het huwelijk en de seksualiteit daarbinnen altijd direct te maken met het krijgen van kinderen.
Spiegel van Christus en zijn gemeente
In het vijfde profielkenmerk zitten de andere vier al:
het huwelijk van Christus en zijn gemeente is een exclusieve relatie van die twee met hun verschillende rollen
het is een relatie voor altijd
Jezus zet zijn relatie met de gemeente publiek neer in de wereld
uit deze verbintenis worden nieuwe mensen geboren voor het koninkrijk van God
Een Bijbels huwelijk weerspiegelt die relatie van Christus met zijn gemeente. Man en vrouw doen dat ook door samen die twee rollen in te vullen: de vrouw erkent het gezag van haar man. Dat wil zeggen, zij is hem toegewijd, ze wijdt haar leven aan hem. Dat kan op allerlei concrete manier worden ingevuld, maar dit is de grondtoon. Zoals de gemeente op Christus gericht is zo zal de vrouw zich richten op haar man. Op zijn beurt vult de man de rol van Christus in: de man moet zijn vrouw innig liefhebben en hij moet zich voor haar opofferen. Dat kan heel ver gaan gezien het voorbeeld van Jezus. Hoofd zijn is hier niet zoiets als het hoofd zijn van een team of een afdeling (dat vinden we eervol), nee het is meer zoiets als een kapitein op een schip dat ten onder gaat. De kapitein mag pas als laatste van boord gaan, eerst moet hij iedereen in veiligheid brengen. Wee de kapitein die eerder weg is dan de laatste passagier of het laatste bemanningslid. Let er ook op dat tegen vrouwen gezegd wordt het gezag van hun man te erkennen, maar dat tegen mannen niet wordt gezegd gezag te voeren over hun vrouw. Er wordt gezegd dat zij hun vrouw moeten liefhebben! Ik hoop dat zij die getrouwd zijn (en zij die zich voorbereiden op een huwelijk) hier met elkaar over in gesprek gaan. Ik heb veel stelletjes bij me gehad die in het huwelijksgesprek aangaven: wij gaan alles samen doen, niks hoofd en hulp, wij zijn gelijk. Dat is zo jammer. Want je huwelijk mist dan iets van dat spiegelbeeld van Jezus en zijn gemeente. Ik hoop dat je in je huwelijk samen de grootheid van Jezus wilt laten zien, en dat je het zo ook benoemt naar je kinderen, buren en collega’s.
Winst
Wat is de winst hiervan? Eerder vroeg ik: hoe hou je het in onze tijd vol om op een Bijbelse manier getrouwd te zijn en naar het huwelijk te blijven kijken? Ik denk dat dit lukt als je de winst ervan ziet. De winst van het bekijken van het huwelijk als afspiegeling van de relatie tussen Christus en zijn gemeente is dit: dat God ons zo redt van de afgod huwelijk en ons in de ruimte zet van zijn liefde en trouw. Waarom zeg ik dit zo scherp? Omdat het heel diep in ons zit dat het huwelijk ons moet dienen. Ik moet er wat aan hebben. Maar het is niet jouw huwelijk. Het is sowieso het huwelijk van jullie beiden. Je zou ook nog kunnen zeggen: het is iets van God de Vader, Hij bedacht het, schiep het en gaf het je. Als je ziet dat het huwelijk is bedoeld om te dienen -niet het huwelijk moet mij dienen maar ik dien in mijn huwelijk- dan ontstaat er heel veel ruimte. In afgoden raak je altijd teleurgesteld maar dienen geeft vreugde. Als mens richt je je op de ander en je geeft de liefde door die je eerst ontving. Dan mag je het voor je ogen zien gebeuren: het leven wordt mooi!
Wat moet je met dit verhaal als je niet getrouwd bent? Als je homo bent en weet dat je nooit een vrouw zult hebben, of lesbisch en weet dat je nooit met een man zult trouwen? Wat moet je met dit verhaal als je gescheiden bent? Ik kan me voorstellen dat dit nogal heftig is allemaal. Maar focus dan alsjeblieft op dat huwelijk van Christus met zijn gemeente. Bedenk dat dit een eeuwig en schitterend huwelijk is, waarvan onze menselijke huwelijken op aarde slechts tijdelijke en beperkte reflecties zijn. Onze huwelijken zijn als bleke manen rond de schitterende zon van Christus en zijn gemeente. Richt je in dit leven op het licht, of je nou getrouwd bent of niet. Laten we ons samen richten op het licht. Getrouwd, ongetrouwd, homo, lesbisch, gescheiden, in de gemeente zitten we naast elkaar. Jezus is met ons bezig, Hij zal ons op een dag voor zich neerzetten, heilig en zuiver. Zijn eeuwige bruid. Zijn huwelijk met de gemeente kan niet stuk. Wat is dat troostvol. Laten we ernaar zoeken om dat huwelijk meer zichtbaar te maken. Bijna altijd heeft de bruid een boeket bloemen bij zich op de trouwdag. Zou dat de reden zijn om op zondag een boeket bloemen voor in de kerk neer te zetten? Ik denk het niet, maar vanaf nu ga ik het wel zo zien. Amen.