Laat de Heer uw vreugde blijven
24 december 2023
Gelukkig heb ik Jezus nog.
Lezen: Lucas 1:26-38
Tekst: Filippenzen 4:4-9
Het is nu bijna kerst. It’s the most wonderful time of the year. En in de kerk zingen we: vrolijk kerstfeest iedereen. Maar wat maakt kerst zo vrolijk, zo bijzonder en mooi?
Het lijkt er ondertussen ook een beetje op alsof we de pauzeknop induwen voor moeilijke en verdrietige dingen. Daar wil je met kerst even niet aan denken. Aan oorlogen. Aan honger. Aan de grote problemen in de wereld. En met al die liedjes krijg je haast de indruk dat we het een beetje aan het overschreeuwen zijn. Dan is de kater in januari natuurlijk des te groter: er is gewoon niets veranderd. De oorlog is er nog, milieuproblemen, mensen die sterven van de honger; terwijl wij in januari juist proberen een beetje af te vallen. Dus nog een keer die vraag: wat maakt kerst zo vrolijk, zo bijzonder en mooi?
Dat God vreugde geeft juist in blijvende moeiten. En dat God een uitweg biedt uit de moeiten. Over die twee dingen gaat de preek vanmorgen. God geeft vreugde in blijvende moeiten en God biedt een uitweg uit de moeiten. En je ziet dat in de geboorte van Gods Zoon in deze wereld. Kerst maakt dat we anders met dingen omgaan.
Ik weet trouwens niet hoe u en jij dat ervaart, al die opgeklopte en opgelegde kerstblijdschap. Misschien herken je die blijdschap en zeg je: het is ook gewoon de mooiste tijd van het jaar. Wat ook kan is dat je je er aan ergert. Je zegt: het is zo nep, zo oppervlakkig allemaal. En toch ontkom je er haast niet aan. Je moet er eigenlijk wel in mee: de zoete muziek in de supermarkt, de jingles op de radio, de spotjes op tv van mensen rond een rijk gevulde tafel; het is één en al gezelligheid.
En dan hoop je in de kerk op wat nuchterheid, wat andere tonen. Maar tot je verrassing krijg je ook in de kerk de opdracht om blij te zijn. Dat is Filippenzen 4:4: ‘Laat de Heer uw vreugde blijven; ik zeg u nogmaals: wees altijd verheugd.’ Rejoice in the Lord alway (Henry Purcell). Hoe kan dat, hoe kun je nou een opdracht krijgen om blij te zijn? Blij zijn, verheugd zijn, is toch een emotie? Je bent blij of je bent het niet.
Nu is het niet zomaar een opdracht om blij te zijn. De apostel Paulus geeft de gemeenteleden de opdracht om blij te zijn met Jezus. In dat zinnetje ‘Laat de Heer uw vreugde blijven’, kun je het accent minstens op drie plekken leggen. Je kunt zeggen: laat de Héér uw vreugde blijven. Je kunt ook zeggen: laat de Heer uw vréugde blijven. En je kunt zeggen: laat de Heer uw vreugde blíjven. Elk van die drie manieren laat iets zien van wat God hier bedoelt. Laten we maar eens beginnen bij die eerste.
Heer
Als je zegt ‘Laat de Héér uw vreugde blijven’, dan is de tegenstelling dat je je vreugde, je plezier in andere dingen vindt. En zoekt. Wij willen graag blij zijn. Dat is een menselijke basisbehoefte. We houden niet van geklaag, van gezeur, van mensen die mokken of in zelfmedelijden blijven hangen. We zijn graag blij. En dus gaan we dat zoeken. Dat is ook prima. We zijn zo geschapen dat we blij willen zijn. In die zin is het iets bijbels om blij te willen zijn. De brief aan de Filippenzen staat ook vol met deze opdracht: laat de Heer uw vreugde blijven. Maar goed, dan staat er dus, laat de Héér uw vreugde blijven. Ik denk dat wij van allerlei dingen blij worden, maar niet perse van Christus. Hoe werk dat ook? Denk je dat eens in: ik word blij van Jezus. Waar wij blij van worden is van mensen om ons heen, je gezin, je familie. Dus toch dat plaatje uit de reclame, een rijk gedekte tafel en iedereen daar omheen. Waar wij blij van worden is van dingen die lukken: goede cijfers, resultaat op je werk, slagen voor examens. Wij worden blij van complimenten. Wij worden blij van uitgaan en vakanties. Ik denk dat als iemand ons vraagt, waar word jij nou blij van, dat we niet als eerste zeggen: ik word blij van Jezus.
Dan is het toch goed dat in de Bijbel die opdracht gegeven wordt. Vreugde is kwetsbaar. De dingen die ik net noemde, waar wij over het algemeen blij van worden, kun je zomaar verliezen. Stort dan je leven in? Bij de apostel Paulus niet. Menselijkerwijs gezien was zijn leven ingestort. Als Paulus deze brief schrijft zit hij in de gevangenis. Er zijn mensen die hem dood willen hebben. Zijn toekomst is onzeker. Zijn werk kan hij niet doen. Toch ziet hij telkens weer lichtpuntjes. Nee, Paulus ziet een groot licht. Dat is Jezus Christus. En Paulus’ blijdschap met Jezus is zo sterk dat dit die donkere dingen in zijn leven in het licht zet. Die worden minder donker, minder dreigend. Zoiets zou nooit lukken met die dingen waar wij vaak onze blijdschap in zoeken. Het gezelligste kerstdiner kan verdriet en zorgen hooguit tijdelijk verlichten. Het neemt je verdriet niet weg.
Vreugde
Kan Jezus dat dan wel? Paulus zegt: ja. Jezus maakt je blij op een manier dat verdriet en zorgen echt een andere plaats krijgen in je leven. Hoe werk dat dan? Dit is het tweede accent: laat de Heer uw vréugde blijven. Daarmee kom ik terug op die vraag, wat is nou de vreugde van kerst? We vieren de geboorte van Jezus, maar wat verandert er nou?
Drie dingen. Het eerste wat duidelijk wordt in de geboorte van Jezus is dat God van ons houdt. Dat is geen goedkoop evangelie, geen gemakkelijk evangelie. Ik zeg dit ook niet omdat wij dit graag willen horen. Ik zeg het omdat het waar is. En verbaas je erover dat God van ons houdt. Zo gewoon is dat niet. Er is nogal wat gebeurt tussen God en ons. Wij, mensen, hebben ons nogal nadrukkelijk van God afgekeerd. Toch houdt God van ons en zal Hij van ons blijven houden. Want Gods liefde is niet van ons afhankelijk, niet van wat wij doen. Wij, mensen, roepen Gods liefde niet op. Gods liefde zit in Hemzelf en daarom houdt Hij van ons. Daarom stuurt Hij zijn Zoon naar deze wereld om geboren te worden als mens. Als je de geschiedenis tot aan de geboorte van Jezus bekijkt, dan is het niet zo dat God steeds blijer werd van de mensen en dacht, oké dan stuur ik nu mijn Zoon. Het is eerder omgekeerd, op het dieptepunt van Gods geschiedenis met zijn volk wordt Jezus geboren.
Dus God houdt van ons en niets kan dat veranderen. Daar ben ik wel heel erg blij mee. Dan het tweede: in de geboorte van Jezus krijgen wij genade en vrede. Dat God van ons houdt is mooi, maar daarmee zijn onze problemen nog niet weg. Wat God doet, in zijn liefde, is een streep halen door onze schuld. Schulden kunnen enorm op je drukken. Denk aan financiële schulden. Maar ook ergens schuld aan hebben (iets vervelends wat jij hebt veroorzaakt en wat je niet meer goed kunt maken), dat drukt op je. Zo is het ook naar God toe, wij kunnen niet goed maken wat we fout hebben gedaan. Ook niet als we vanaf nu volmaakt heilig zouden leven, dan nog hebben we God dingen aangedaan wat we niet kunnen herstellen. Op dat punt geeft God genade. Zegt God: Ik ruim het op. Ergens kun je daar gewoon niet bij. Hoe doet Hij dat dan? Hoe kan dat, dat het weg is? Het evangelie zegt: omdat Jezus het naar zich toe trok en er om stierf. Laat dat diep tot je doordringen: je bent schuldenvrij. Daar moet je langer over nadenken dan alleen even tijdens deze preek. Je bent schuldenvrij voor God. Onverdiend en ongevraagd. God doet dit. Genade en vrede. In Jezus komt dit op je af.
Dan het derde. In Jezus is God nabij. Jezus is de Immanuël, God met ons. God komt in zijn Zoon zelf naar de aarde. En dan komt Hij niet om poolshoogte nemen (God weet allang hoe het er hier voorstaat) maar Hij komt om ons te helpen. We vieren de geboorte van Jezus omdat God daarin laat zien: Ik kom jullie helpen, Ik laat jullie niet in de steek. Wij hebben een God die afdaalt in de ellende die wij veroorzaakt hebben. Vorige week zei ik het ook al: het evangelie is uniek in zijn soort. In geen enkele godsdienst komt de god zelf naar beneden om de rommel van de mensen op te ruimen. Als goden al neerdalen van hun tronen dan doen ze dat om met harde hand orde op zaken te stellen of om wat plezier te maken met mensen. Maar onze God, de Schepper, komt naar zijn schepping om van binnenuit te herstellen wat wij kapot maakten. Onze God komt omdat Hij bij ons wil zijn. Hij komt omdat Hij ons uit de moeiten wil halen.
Blijven
We hebben nog één accent over, laat de Heer uw vreugde blíjven. Ook bij dit accent wordt duidelijk waarom er een opdracht gegeven wordt. Je kunt je blijdschap verliezen, zelfs je blijdschap in Christus. Maar zorg ervoor dat dat niet gebeurt: laat de Heer uw vreugde blíjven.
Afgelopen week hadden we op catechisatie ouderen in de les. Dat waren prachtige gesprekken. Niet alleen over vroeger maar juist ook over nu. Wat mij meerdere keren opviel (en ik hoop dat het de catechisanten ook opviel) was dat er verteld werd over moeiten in het leven, grote moeiten, die niet afdeden aan de blijdschap met God. Terwijl je dat zomaar had kunnen verwachten. Vaak werd er bij gezegd: zorg dat je dat blij zijn met God vindt in je jeugd, dat je dat opdoet in je jeugd. Door naar de kerk te gaan, naar catechisatie en vereniging, door in de Bijbel te lezen en te bidden. Wanneer wij dingen verliezen in het leven zeggen we wel eens: gelukkig heb ik dit of dat nog, en dan noemen we iets wat ons erdoor sleept. Als je je partner verliest: gelukkig heb ik mijn kinderen nog. Als je een kind verliest: gelukkig hebben we elkaar als man en vrouw. Als je ouder wordt en steeds meer los moet laten: gelukkig kan ik nog auto rijden, gelukkig kan ik hier nog zelfstandig wonen. Filippenzen 4 leert ons zeggen: gelukkig heb ik Jezus nog. Juist ook in het verdriet. Wat mij betreft is dit de kern vanochtend: gelukkig hebben wij Jezus. Dat is de vreugde van kerst. Dat is een hele diepe vreugde waarin we de liefde van God herkennen, en zijn genade en nabijheid. Het is een vreugde die de moeiten niet overschreeuwt maar ze in een ander licht zet. De komst van Jezus in deze wereld ontdekt ons aan iets dat groter is dan wijzelf. Aan iets dat begon ondanks onszelf. Geluk is niet datgene wat je zelf doet of creëert, maar het is iets wat je overkomt, wat je gegeven wordt, wat verrast en wat buiten je bereik lag. Geluk is iets dat je optilt; en geen mens kan zichzelf optillen. Als Paulus aan de Filippenzen schrijft: laat de Heer uw vreugde bíjven, dan zit daar dus in dat Christus je vreugde is. Hij is dat al, het begon van zijn kant. Maar hou daar aan vast, ook in verdriet: gelukkig heb ik Jezus nog!
Ik hoop dat het zinnetje ‘laat de Heer uw vreugde blijven’ nu duidelijk is. Het is een zin vol evangelie. Het is een zin die je herkent in mensen wanneer ze praten over hun geloof als een grote rijkdom. En je merkt dan ook aan alles, het geloof is kostbaar voor hen. Er kan van alles gebeuren in een mensenleven, en vaak gebeurt dat ook, maar toch blijft God het houvast. Bij het woord vreugde moet ik denken aan troost. Troost wil je weer blij maken als je verdrietig bent. Zondag 1 van de Catechismus zegt: wat is je enige troost? Antwoord: dat ik van Jezus ben. Dat is het enige in een mensenleven wat echt helpt. Dat je weet dat God voor jou gekozen heeft, dat Hij aan jouw kant staat met zijn liefde en hulp.
Hoe ervaar je dit? Eerder zei ik, wij worden vaak blij van allerlei dingen maar we denken dan niet perse aan Christus. Misschien is het een beetje sluimerend aanwezig in je leven: Jezus als basis. Maar ben je ook echt blij met Hem? Het kan zijn dat je nooit over Jezus gedacht hebt in termen van blij zijn met Hem. Je zegt, Hij is mijn redder, Hij is mijn verlosser, Hij is mijn zaligmaker. Maar vanochtend leer je er wat bij: Hij is mijn vreugde. Hoe dat dan in jouw leven is, of Jezus echt je vreugde is, kun je ontdekken door de vraag te stellen: waar word ik blij van? We zagen dat in verdriet en moeite mensen ontdekken dat Jezus hen staande houdt. Dat hun verdriet niet bodemloos wordt, dat er lichtpuntjes blijven die vaak ook steeds groter worden. Jezus geef een basisvreugde in hun leven die het verdriet niet overschreeuwt maar draaglijk maakt. Maar hoe zit dat wanneer je geen moeilijke dingen meemaakt, kun je dan ook blij zijn met Jezus? In Filippenzen 4 valt op een gegeven moment het woord vrede. Ik denk dat de proef op de som is of je tevreden bent. Ben je blij met wat je hebt of kijk je altijd naar wat je niet hebt? Houdt wat je mist je bezig? Op deze manier ontdek je wat de betekenis van Jezus in je leven is. Als je voortdurend bezig bent met wat je mist, zie je blijkbaar niet dat je het belangrijkste al hebt: Jezus, en in Hem Gods liefde, Gods genade en hulp. Blijf niet langer zoeken, het grootste geluk heeft jou al gevonden.
Hoe maak je dit praktisch? We gaan kerst vieren. In gezinnen, als families, in de kerk. We gaan het víeren, dat staat voorop. We gaan het niet vieren omdat dit nou eenmaal van ons verwacht wordt of omdat de winkels vol kerstspullen liggen. We gaan het vieren omdat we blij zijn met Jezus. Om dit praktisch te maken stel ik voor dat je jezelf aanleert om in moeiten te zeggen: gelukkig heb ik Jezus nog. En als je geen moeiten hebt, oefen jezelf er dan in om tevreden te zijn, om genoeg te hebben aan Jezus. En zie in de geboorte van Jezus dat God aan jouw kant staat. Hij wil helpen in moeiten, en Hij wil redden uit moeiten. Ik wens u en jou een vrolijk kerstfeest. Amen.