Liefde als alles overwinnend wapen

26 september 2021

Niet macht verandert de mens en de wereld, maar liefde.

Lezen: Jesaja 53 en Johannes 10:17-20

Tekst: Zondag 9-10

Wat Zondag 9 en 10 belijden is samengevat dit: dat God de Vader onze Vader is, en dat Hij ons alles geeft (ons van alles voorziet) wat we nodig hebben. En precies daar begint de ellende. Precies daar beginnen de grote vragen rond het lijden. Hoezo geeft God mij alles wat ik nodig heb als ik ziek ben? Hoe moet je dat eigenlijk zien, komt mijn ziekte bij God vandaan? Mijn geaardheid, waar ik zo mee worstel? Komt dat ‘uit zijn vaderhand’? In Zondag 10 is dat het tegenovergestelde van het toeval. Maar misschien heb ik wel liever dat ziekte en lijden mij toevallig treft dan dat ik moet geloven dat God het mij geeft. Waarom doet Hij dat dan? Waar heb ik dat aan verdiend? God is toch liefde? Hij heeft toch alle macht in hemel en op aarde?

 

Veel mensen worstelen hiermee. Soms blokkeert dit bijna de relatie met God. Ziekte is al erg, verlies is erg, rouw over wat er niet meer is of wat er nooit zal zijn. Maar voor velen komt dit er nog bij: waarom doet God dit? Of iets anders geformuleerd: waarom laat Hij dit toe? De vraag waar het eigenlijk allemaal om draait is: waarom gebruikt God zijn macht niet? God is liefde. Hij houdt van de mens. Hij houdt van mij, dat heeft Hij gezegd en daarvoor heeft Hij zelfs zijn Zoon gegeven. Maar waarom doet God dan niets aan mijn lijden, en aan het lijden op deze aarde? Het gaat maar door. De aantallen vluchtelingen, doden, mensen die honger lijden zijn van een orde van grootte die niet te bevatten is. Waarom maakt God hier geen einde aan? Wij begrijpen het niet. Hij heeft toch alle macht, waarom gebruikt God zijn macht dan niet?

 

Wij leven in zo’n cultuur. Wanneer we ziek zijn doen we alles wat in onze macht ligt om het op te lossen. Wanneer we pijn hebben nemen we een pijnstiller. Met psychische problemen ga je naar de psychiater. Voor bijna elke kwaal is er wel een behandeling, operatie of medicijn. Mensen zijn machtig en kunnen onvoorstelbaar veel. Daarom begrijpen we God niet. Waarom maakt Hij er niet met één grote klap een einde aan, aan heel die rottige wereld met zijn dictators, tirannen en andere egoïsten? En waarom verlost God mij niet van mijn moeite; met één vingerknip, meer is voor God toch niet nodig? Hier verraadt zich onze diepste overtuiging: macht is sterker dan liefde. Wij verklaren mensen voor gek die hun macht vrijwillig niet gebruiken.

 

Je ziet dat gebeuren in hoe mensen op Jezus reageren. We hebben het gelezen in Johannes 10. Als Jezus zegt: Ik geef mijn leven vrijwillig, niemand neemt het, Ik geef het zelf; en als Hij vervolgens zegt: Ik neem mijn leven ook weer terug, dan zeggen veel mensen: hij is gek! Als je zo machtig bent dat je uit de dood kunt opstaan, waarom zou je je dan laten doden? Als je zo machtig bent, dan moeten er toch andere manieren zijn? Waarom zou je een vernederende, pijnlijke dood sterven als je machtiger bent dan wie dan ook? Dan kun je toch beter je macht gebruiken om je doel te bereiken?

 

Ook de leerlingen van Jezus begrijpen het niet. Zij hadden Jezus’ macht gezien in hoe Hij mensen genas, in hoe Hij de natuur naar zijn hand zette, in hoe Hij demonen uitdreef. Maar op het moment dat Jezus zegt: we gaan nu naar Jeruzalem en daar zal Ik lijden en sterven, kunnen ze dat totaal niet bevatten. Waarom zou Jezus zich dat laten gebeuren? Ze hadden meegemaakt hoe Hij in Nazaret midden tussen een woedende menigte door was gelopen die Hem in een afgrond wilde gooien; niemand kon Hem iets doen (Lucas 4:29-30). En later in de hof van Getsemane blijkt Jezus’ macht wanneer de soldaten Hem gevangen willen nemen. Jezus loopt naar hen toe en vraagt: ‘Wie zoeken jullie?’ De soldaten antwoorden: ‘Jezus uit Nazaret.’ Maar op het moment dat Jezus zegt: Ik ben het, deinzen ze achteruit en vallen op de grond (Johannes 18:6).

 

Waarom gebruikt Jezus zijn macht niet? Aan het kruis wordt het Hem letterlijk gevraagd: ‘Als je de Zoon van God bent, red jezelf dan maar en kom van dat kruis af!’ ‘Dan zullen we geloven’ (Matteüs 27:40 42). Die vraag hebben wij toch ook, waarom kwam Jezus toen niet van het kruis? Waarom liet Hij toen zijn goddelijke macht en majesteit niet zien? Dat zou toch geweldig zijn geweest, wat een manier om je vijanden te verpletteren. Maar Jezus blijft hangen, blijft bloeden, blijft lijden. Waarom? Dat vragen ook de Emmaüsgangers zich nog af op de avond van Pasen (Lucas 24:13-35). Twee dingen begrijpen ze totaal niet: hoe kon het dat Jezus stierf aan het kruis (Hij was immers een ‘machtig profeet in woord en daad’) en waarom zou Hij opstaan uit de dood als Hij vrijwillig gestorven was? Verhalen over zo’n opstandig hebben hen die ochtend bereikt, maar dat is toch helemaal niet logisch? Zie je hun onbegrip: als je dan zo machtig bent dat je uit de dood zou kunnen opstaan, waarom zou je je in de eerste plaats dan laten doden?

 

Het antwoord is: omdat liefde machtiger is dan macht. Niet macht verandert een mens of de wereld, maar liefde. God doet van alles aan het lijden en de onderdrukking op aarde, alleen zonder macht. Ik vind dit een heel mooi en heel diep antwoord op de vraag naar het lijden. Wij denken dat macht het wint van liefde. Maar het omgekeerde is waar, liefde wint het van macht. Want macht breekt af, maar liefde bouwt op. Liefde laat macht struikelen en in zichzelf ten onder gaan. Waar machtsvertoon wordt beantwoord met liefde verandert er iets. De machtigen staan in hun hemd. Ze wilden zichzelf laten zien met datgene waar ze goed in zijn: wreedheid, brute onderdrukking. Maar wat pijnlijk aan het licht komt is wat ze niet kunnen: liefhebben. God wil niet worden als zijn tegenstander. In elk conflict is er de verleiding om je tegenstander net zo terug te pakken als hij jou doet. Maar dan doe je dus precies dat wat je afkeurt. Bijvoorbeeld, je wordt uitgescholden. Dat vind je niet leuk, je vind ook dat mensen dat niet moeten doen. Maar voor je het weet scheld je terug en doe je dus precies wat je afkeurt. Je bent geworden als je vijand. Jezus werd uitgescholden, maar Hij schold niet terug. Jezus werd gespuwd, maar Hij spuugde niet terug. Jezus vergeldt geen kwaad met kwaad, Hij vergeldt kwaad met goed. Want Hij wil zijn vijand veranderen. Hij wil dat zijn vijand het goede ontdekt. Hij wil zijn vijand voor het goede winnen.

 

Hier ontdekken we Gods manier van werken. Zo gaat God met ons om, zo gaat Hij met de wereld om. In Jezus werd het volstrekt zichtbaar. God wil zijn vijand, de mens, niet overwinnen maar voor zich winnen. Wanneer God zijn macht liet gelden op aarde bleef er geen mens over. Nu God zijn liefde laat werken op aarde veranderen mensen. Ze gaan de liefde waarderen. Ze gaan van de liefde genieten. De liefde die geeft, die incasseert, die het goede zoekt voor de ander. Mensen ontdekken dat die liefde het wint van de haat. Nu nog niet altijd. Maar het is wel je beste kans. Ik denk aan hoe dat gaat bij de rijdende rechter. Vaak zijn het burenruzies. Stel jij hebt buren die je het bloed onder de nagels vandaan halen. Je kunt je verzetten en met gelijke munt terug betalen. Maar je kunt ook die andere route kiezen. Jij beantwoordt hun stille blikken met vriendelijke begroetingen. Jij zet hun kliko weer bij hen op het erf, ook al werd die van jou omgetrapt. Jij nodigt hen uit voor een gezellige barbecue in je tuin, terwijl zij alleen maar kunnen zeuren over de schutting. Misschien verandert er iets, ontstaan er barstjes in de haat. Als je hun gedrag kopieert en op diezelfde manier terug reageert, kom je sowieso in het programma. Want dan gaat het van kwaad tot erger. Ik zeg niet dat liefde en vriendelijkheid altijd werken maar het is wel je beste kans. Wie weet worden je buren nog eens je beste maatjes.

 

Zie je nu waarom God ons ervan wil overtuigen dat liefde machtiger is dan macht? God laat ons dit zien omdat Hij wil dat wij zelf zo gaan doen. Maar Hij laat het ons ook zien omdat Hij wil dat wij Hem begrijpen. Omdat Hij wil dat wij het lijden begrijpen. Of ieder geval, er niet zo keihard op stuk lopen. God gebruikt zijn macht niet voor snelle oplossingen omdat Hij een verandering op de lange termijn wil bewerken. Nu kan ik me voorstellen dat je denkt: goed, ik begrijp iets van het lijden van deze wereld. Jezus regeert nu vanuit de hemel op dezelfde manier en volgens dezelfde principes als toen Hij op aarde was. Hij laat zich nog steeds bespotten en uitjouwen, Hij laat zich nog steeds naar de rand van de afgrond duwen, Hij laat zich nog steeds doodverklaren. Want Hij wil dat de mens struikelt over zijn eigen haat, dat de mens schrikt van zijn eigen liefdeloosheid. Hij wil dat deze wereld vol wordt van liefde. En dat bereik je nooit door dat met je macht af te dwingen, dat bereik je alleen maar door het voor te doen.

 

Maar hoe zit het dan met mijn eigen lijden? Wie lijdt wil maar één ding: je wil er van af, je wil dat het stopt, je wil dat het beter met je gaat. Lijden kost bakken energie. Wat kun je dan met dit verhaal? Ik wil daar in alle voorzichtigheid en vragenderwijs wat over zeggen. Want wie lijdt loopt in een duister bos en zal zelf zijn weg daarin moeten vinden, hooguit kunnen we elkaar wat lichtpuntjes wijzen en stukjes samen op lopen. Vraag je eens af wat je liever hebt, dat God met zijn macht in één klap een einde maakt aan je lijden of dat Hij je leert om werkelijk lief te hebben. Misschien zeg je nu: beiden, tegelijkertijd. Maar heb je wel eens bedacht dat liefde juist daar groeit waar de dingen niet vanzelf gaan? Dat liefde juist daar groeit waar het niet gemakkelijk is? Zou je hart veranderen wanneer God je in één klap geneest? Of leef je dan al gauw weer je eigen, oude gezellige leventje? Lijden betekent dat God met je bezig is. Hij wil je meer geven dan een gaaf lichaam, een gemakkelijk leven en een zorgeloos bestaan. Hij wil je laten ontdekken dat iets anders belangrijk is: je hart. Zijn vraag aan jou is, mag ik aan het werk met je hart?

 

Hoe gaat dat dan? Misschien als volgt. In je lijden kun je op een punt komen dat je grote afstand voelt naar God. Misschien slinger je Hem (hardop of in stilte) je verwijten toe. Hoe reageert God, slaat Hij je met zijn macht? Nee, Hij incasseert. Hij blijft er voor je. Hij opent zijn armen en laat jou met je vuisten op zijn borst slaan, tot je je huilend aan Hem overgeeft. Je ontdekte zijn liefde voor je. Dat God zo op jou reageert verandert je, maakt jou anders. Je wilt het ook zo gaan doen als God. Je begint het te geloven: liefde is machtiger dan macht.

 

Maar hoe zit het dan met mensen die niet lijden, zegent God hen meer? Als je nadenkt over wat ik net vertelde is dat een totaal verkeerde conclusie. Wees niet jaloers op mensen die het voor de wind gaat. Ten eerste weet je niet wat er bij hen achter de voordeur aan verborgen lijden is, ten tweede, gezonde lichamen, succesvolle levens, rijkdom, het moet eens allemaal ingeleverd worden. Het enige wat meegaat bij je dood is je liefde, of je hebt leren liefhebben (Openbaring 14:13). Voor wie niet of minder met lijden te maken heeft in het leven geldt dat je aandacht moet geven aan zelfverloochening. Niet zelfkastijding maar zelfverloochening, dus dat je jezelf dingen kunt ontzeggen. Dat heeft iets van een vrijwillig, zelfgekozen lijden. Jezus zegt het zo in Lucas 9:23: ‘Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen en dagelijks zijn kruis op zich nemen en mij volgen’. En in Matteüs 10:39 staat: ‘Wie zijn leven probeert te behouden zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest omwille van mij, die zal het behouden’. Jezelf iets ontzeggen is in onze cultuur bijna een vloek, om het koninkrijk van de hemel binnen te komen is het een must. Lijden blijven afwijzen -of het nou de pijn is die je overkomt of het verlies dat gevolg is van gelovige keuzes- brengt je nooit dichter bij God.

 

Typisch hoe hier de zonde van het begin nog steeds doorwerkt. Dat was toch wat satan de mens influisterde in het paradijs: je hoeft jezelf niets te ontzeggen. Hoezo zou je onder God staan en niet op gelijk niveau? Hoezo zou jij het met minder kennis moeten doen dan God? Kennis is macht. Zo fluistert de slang nog steeds zijn leugens in ons oor. Jezus wil je bevrijden van deze gedachte. Niet macht wint het, maar liefde. Jezus deed het ons voor tijdens zijn leven op aarde: goedheid is sterker dan kwaad, geven is vruchtbaarder dan nemen, kwetsbaarheid levert meer op dan zelfbescherming. Jezus maakte dit op zijn aller diepst waar aan het kruis. Hij brak de macht van het kwaad -de haat is begonnen zichzelf te verteren- en zijn liefde zegevierde. Juist omdat Jezus de diepste liefde heeft betoond ontvangt Hij alle macht. In Openbaring 5:12 staat: ‘Het lam dat geslacht is, komt alle macht (...) toe’. Macht die je gegeven wordt is anders dan macht die je pakt en naar jezelf toehaalt. Op het moment dat Jezus zijn diepste liefde laat zien ontvangt Hij alle macht in hemel en op aarde. Macht op zich is niet verkeerd, maar zonder liefde gaat het gruwelijk fout. Jezus regeert deze wereld met de liefde waarmee Hij voor de wereld stierf.

 

Tot slot. Wist je dat als je jezelf iets ontzegt, je iets anders wint? Dit is hoe Jezus je bevrijdt van de doorwerking van de zonde. Wat je wint als je jezelf iets ontzegt is liefde voor God. Let op, ik zeg niet: de liefde van God; die is er al voor je vanaf het begin. Wat je wint is liefde voor God. Je ontdekt dat zijn Geest in je werkt. Je ontdekt dat Hij in je bewerkte wat je zelf niet kunt. Je ontdekt dat God belangrijker voor je is dan jijzelf, jouw leven, jouw wensen. Je ontdekt liefde. Het is de weg die Jezus ging: door het lijden heen naar de heerlijkheid (Jesaja 53:11-12, Lucas 24:26, Hebreeën 2:10, 5:8, 12:2). Die weg moeten wij ook gaan (Romeinen 8:36-37, 1 Petrus 5:10). Alleen waar de oude mens sterft, kan de nieuwe opstaan. Alleen waar gehuild wordt kan vertroost worden. Alleen wie overwint zal met Jezus op de troon zitten (Openbaring 2:26, 3:21). Amen.