Van echte vriendschap word je gelukkig
2 april 2017
Wat zijn de kenmerken van echte vriendschap? En waarom word je van vriendschap zo gelukkig?
Lezen: Lucas 11:5-9, Johannes 15:9-17
Tekst: Spreuken 27:9
Ik wil deze preek over vriendschap beginnen met de volgende vraag: heb jij vrienden? Echt goede vrienden. Dat is best een spannende vraag. Want geen vrienden hebben, ik weet niet of veel mensen daarvoor uit durven te komen. Misschien dat zo iemand er dan onverschillig over doet: ‘heb ik helemaal niet nodig’, maar daarachter kon zomaar behoorlijk wat verdriet zitten. Verdriet over de eenzaamheid die dat geeft. Ik denk dat bijna iedereen wel verlangt naar vriendschap. Eén goede vriend of vriendin kan al voldoende zijn. Als je die ene maar had.
Het is niet goed dat de mens alleen is
Ik moet hierbij denken aan Genesis 2:18. Daar staat: ‘God, de HEER, dacht: Het is niet goed dat de mens alleen is.’ Dat staat daar in het kader van het huwelijk (het is het begin van het verhaal over de schepping van Eva) maar zou je dit niet breder mogen trekken? Mensen zijn zo geschapen dat ze relaties nodig hebben. Mensen hebben niet voor niets oren, ogen, een mond, handen, dat is allemaal om te communiceren, om aan te raken, om gevoelens over te dragen. Vriendschap brengt geluk in je leven. Er is natuurlijk van alles waar mensen gelukkig van worden -geld, gezondheid, vakantie- maar denk je eens in dat je daar in je eentje van zou moeten genieten. De Spreukendichter zegt: ‘De geur van balsem en wierook maakt gelukkig, maar zoeter voor het hart is ware vriendschap’ (Spreuken 27:9). Zie je het voor je? Je hebt een lekker geurtje opgedaan, je mooi aangekleed, je huis gezellig gemaakt, dat kan je best gelukkig maken. Maar zou je niet nog gelukkiger zijn als je dat met iemand kon delen? De Bijbel in Gewone Taal zegt in dit vers: van echte vriendschap word je gelukkig.
Maar wat hebben vriendschap en christen zijn met elkaar te maken? Is een vriendschap tussen christenen anders dan een vriendschap tussen niet-christenen? En als een gelovige vriendschap heeft met een ongelovige is dat dan ook een ander soort vriendschap? Bestaat er zoiets als christelijke vriendschap? Waarom zou je eigenlijk een preek houden over vriendschap, heeft de bijbel daar iets over te zeggen?
Drie kenmerken van vriendschap
In de bijbel kom je allerlei vriendschappen tegen. David en Jonathan bijvoorbeeld waren hele goede vrienden. In het boek Job lees je over ‘de vrienden van Job’, dat waren dan weer niet zulke goede vrienden. In het boek Daniël gaat het over ‘Daniël en zijn vrienden’. De apostel Paulus heeft het over ‘vrienden in het geloof’ (Titus 3:15). Abraham (Jesaja 41:8, Jakobus 2:23) en Mozes (Exodus 33:11, NV51) worden ‘vriend van God’ genoemd. En we hebben gelezen hoe Jezus zijn leerlingen zijn vrienden noemt (Johannes 15:14). Vriendschap is een bijbels thema. Je ontdekt in die verhalen ook wat vriendschap is. Drie dingen zijn heel belangrijk in een vriendschap: een gezamenlijke passie, vertrouwen en belangeloosheid.
Gezamenlijke passie
Wat maakt een vriendschap anders dan een huwelijk? En waarom is een vriendschap anders dan het contact dat je hebt met collega’s, buren of klasgenoten? Kijk, vrienden hebben iets dat hen allebei interesseert. Dat kan een sport zijn, een hobby, de natuur, muziek of de liefde voor een bepaald vak. En dat ontdek je bij elkaar en dat geeft een klik. Een vriend of vriendin zoek je niet, die ontdek je. Je herkent iets in die ander dat jou ook aantrekt. Op een nog wat dieper niveau voel je je ook aangetrokken door zijn of haar karakter. Dat is anders dan wat je met buren, collega’s of klasgenoten hebt. Die heb je gewoon. Er zit nou eenmaal iemand naast je op kantoor, er woont nou eenmaal iemand naast je en je zit toevallig bij elkaar in de klas. Buren kunnen wel vrienden worden, en collega’s en klasgenoten ook, maar dat hoeft niet. En het verschil tussen een vriendschap en een huwelijk is ook die gezamenlijke passie. Staan man en vrouw met hun gezicht naar elkaar toe, zij gaan op in elkaar, vrienden staan naast elkaar en gaan op in datgene wat hen gezamenlijk bezighoudt.
Vertrouwen
Vriendschap wordt ook gekenmerkt door vertrouwen. Daarvoor is het belangrijk dat je open bent naar elkaar. Het is niet goed als vrienden geheimen hebben voor elkaar. Bij vrienden doe je je ook niet beter voor dan je bent. Dat hou je toch ook niet vol als je veel samen op trekt? Je kunt niet de hele tijd een rol spelen. Bovendien, wat deel je dan met elkaar? Juist bij een goede vriend of vriendin kun je toch kwetsbaar zijn? Kun je je binnenkant laten zien: wat jou bezighoudt, wat jij moeilijk vindt of waar jij je zorgen over maakt. Vrienden kijken door de mooie of minder mooie buitenkant heen want een vriend is geïnteresseerd in wat er echt in je omgaat.
Belangeloosheid
Het derde kenmerk van vriendschap is belangeloosheid. Vriendschap laat zich niet betalen. Vriendschap is geen contract met wederzijdse afspraken en verplichtingen, nee vriendschap is onvoorwaardelijk. Voor een vriend ben je bereid veel te doen. Denk aan Jonathan die zijn troon opoffert voor David. Jonathan is als zoon van Saul de troonopvolger, maar hij zegt tegen David: ‘Jij zult koning van Israël worden en ik zal je tweede man zijn’ (1 Samuël 23:17). Denk ook aan het verhaal dat Jezus vertelt in Lucas 11. Midden in de nacht heeft een vriend van jou hulp nodig. Dan kan het toch niet waar zijn dat je zegt: zoek het uit. Dat is dan toch het einde van die vriendschap? Jezus vertelt dit verhaal trouwens om de kracht van het gebed duidelijk te maken: als een vriend al bij nacht en ontij voor jou in de benen komt dan zal de Vader in de hemel dat helemaal doen.
Waarom je van vriendschap gelukkig wordt
En nu zegt God: van echte vriendschap word je gelukkig. God heeft ons gemaakt en daarom weet Hij dat. Dit is wijsheid vanuit de hemel. Maar waarom is dit zo? Wat is het geheim van vriendschap? Dit maakt mij wel nieuwsgierig: waarom word je van echte vriendschap zo gelukkig?
Je ziet er iets in van God zelf
God is de God van het verbond. Dat wil zeggen: Hij is gericht op relatie. Vader, Zoon en Geest hebben een volmaakte onderlinge relatie. Maar God wil de mens daarin laten delen. Dat is zo wonderlijk: God wil de mens laten delen in zichzelf. Zijn liefde wil Hij met de mens delen. God biedt zijn vriendschap aan de mens aan (Psalm 25:14). Een belangeloze vriendschap. God wil met de mens optrekken. Hij is geïnteresseerd in wat er in jou omgaat. Die onvoorwaardelijke liefde van God, waar Hij nooit op terugkomt, die zie je in vriendschap. En dat maakt ons gelukkig. Blijkbaar bestaat het nog: liefde die niet betaald hoeft te worden.
Je ziet er iets in van het herstel van het mens zijn in relatie
De zondeval sloeg niet alleen een kloof tussen God en mens, maar ook een kloof tussen mensen onderling. De liefde voor God en de medemens werd liefde voor zichzelf. De liefde bleef, de kracht van liefde ook, maar de richting veranderde. Liefde voor God en de medemens werd zelfliefde, dat noemen we ook wel egoïsme. En egoïsme zorgt voor afstand, afstand tussen mensen. Maar juist in vriendschap zie je trouw, zie je belangeloosheid, zie kwetsbaarheid. Daarom zijn vriendschappen bakens van hoop. Blijkbaar kan het nog: als mensen dichtbij elkaar zijn. Dat maakt gelukkig.
Het helpt je om het in deze kille wereld uit te houden
Ik weet niet of je kunt zeggen dat onze wereld steeds individualistischer wordt -misschien vooral de westerse wereld: Europa, Amerika- maar we merken wel dat de samenleving steeds meer uit elkaar lijkt te vallen en lijkt te verharden. Je staat er meer en meer alleen voor. Buren hebben veel minder contact met elkaar dan eerder het geval was. Mensen hebben elkaar minder nodig, denken elkaar minder nodig te hebben. Dat kon wel eens een vergissing zijn. Misschien dat daarom het noaberschap weer in opkomst is. Maar niet alleen voor concrete hulp hebben we elkaar nodig, ook op het niveau van met mens zijn hebben we elkaar nodig. Vriendschappen helpen ons om het in een kille wereld uit te houden. Daarom maakt echte vriendschap je gelukkig: blijkbaar heeft het individualisme niet het laatste woord.
Welk een vriend is onze Jezus
Is dit uiteindelijk niet precies wat Jezus doet? Wat Jezus bewerkt? Hij komt in de wereld om de relatie tussen God en de mens te herstellen. Hij herstelt de relaties tussen mensen onderling. Hij werkt aan een wereld, een samenleving, waarin de liefde heerst. En de manier waarop Jezus dit doet is door een vriend te zijn. Zo noemt Jezus dat zelf. Tegen zijn leerlingen zegt Hij: ‘Er is geen groter liefde dan je leven te geven voor je vrienden’ (Johannes 15:13). Jezus is niet alleen de vriend die altijd naar je luistert, die je trouw blijft door dik en dun, maar Hij is ook de vriend die jou in je diepste kwetsbaarheid kent. Hij is de vriend die jouw binnenkant ziet en toch van je blijft houden. Hij is de vriend die zich jouw lot zo aantrekt, dat Hij het van je overneemt. En nu zegt Hij: alles wat ik heb, deel ik met jou. Is dit niet de vriendschap die je het meest gelukkig kan maken? Van echte vriendschap word je gelukkig, zegt God. Aardse vriendschappen gaan voorbij, maar vriendschap met de eeuwige is eeuwige vriendschap. Vraag je af: merk ik dat bij mezelf? Maakt de vriendschap die God met me sluit mij gelukkig? God wil je gelukkig maken door het leven in relaties in jou te herstellen. De relatie met Hem en de relatie met de medemens. Echte liefde, echte trouw. In vriendschappen zie je het hoopvolle begin.
Is dat niet bevrijdend? God wil voor jou als een vriend zijn. Daarmee is de diepste eenzaamheid gebroken. Het betekent ook dat jij nu een echte vriend kunt zijn. We hebben het tot nu toe gehad over ons verlangen naar vriendschap, maar je kunt het ook omdraaien: verlangt iemand misschien naar mijn vriendschap? Maar ook om vrienden te krijgen zul je zelf een vriend moeten zijn. Laat je niet wijsmaken door onze wereld dat je vooral vrienden hebt voor jezelf. Zodat jij mensen hebt om op terug te vallen. Ben je dan ten diepste niet gericht op jezelf en je eigen belangen? Ik denk ook aan hoe dat werkt op social media. Dan kun je ‘vriend’ worden van elkaar. Maar voor veel mensen is het aantal vrienden dat zij hebben een bewijs van hun populariteit. Daarachter zit dan toch weer die hele diepe angst: ben ik wel belangrijk genoeg en vinden mensen mij wel leuk? Maar het is toch geen leven om daar voortdurend mee bezig te moeten zijn? Het evangelie is dat God jou belangrijk genoeg vindt om je zijn vriendschap aan te bieden. Als je dat ziet, als je dat weet, als je in die vriendschap leeft dan kun je gaan uitdelen. Dan kun je voor anderen een vriend zijn. En als je vriendschappen moeilijk vindt, bedenk dan: God houdt echt aan dat leven in relatie vast. Dat is zijn plan vanaf het begin, Hij laat dat niet los. Sterker nog, Hij komt daar zeker bij uit.
Christelijke vriendschap
Ik wil afsluiten met twee praktische vragen. Want die vraag van het begin ligt er nog: wat hebben vriendschap en christen zijn nou met elkaar te maken? De eerste vraag is: bestaat er zoiets als christelijke vriendschap, en is dat iets anders dan dat twee christenen vrienden zijn? Ik denk dat je niet kunt zeggen dat elke vriendschap van twee christenen perse een christelijke vriendschap is. Het wordt een christelijke vriendschap als het christen zijn daar ook echt een rol in speelt. Bevraag je elkaar ook op het punt van het geloof? Bidden jullie samen? Help je elkaar bij geloofsmoeiten? Ga je naar je vriend toe als jij klem zit met je geloof? En misschien is de belangrijkste vraag wel: is God jullie gezamenlijke passie? Zijn woord, zijn kerk? Op die manier vrienden zijn is schitterend. Zo vrienden zijn binnen de gemeente is ook prima. Als het maar geen kliekjesgebeuren wordt dat de gemeente afbreekt. Christelijke vriendschap is een gave die je uit Gods hand mag ontvangen.
Vriendschap met ongelovigen
De tweede praktische vraag kijkt precies de andere kant op: mag je ook vrienden zijn met niet-christenen? Is dat verstandig? Moet je dat uit de weg gaan of juist niet? Misschien zeg je: de bijbel is daar duidelijk in: ‘Beseft u niet dat vriendschap met de wereld vijandschap jegens God betekent?’ (Jakobus 4:4). Nu denk ik niet dat dit betekent dat je geen vriendschap met ongelovigen mag sluiten. Wat de apostel Jakobus bedoelt is dat wie kiest voor het plezier van deze wereld uiteindelijk in God een vijand gaat zien. Tegelijk blijft een vriendschap tussen een gelovige en een ongelovige wel een bepaalde spanning in zich hebben: je diepste passie als gelovige (God) deel je niet met je vriend of vriendin (Johannes 15:19). Aan de andere kant is bekend dat de meest effectieve vorm van evangelisatie relatie-evangelisatie is. Dat wil zeggen: in een al bestaande relatie (vriendschap, collega’s, buren) deel je het evangelie en leef je het evangelie voor. Het belangrijkste in een vriendschap tussen een gelovige en een ongelovige is daarom de vraag: wie beïnvloedt wie? Wat is de beïnvloedingsrichting? Trekt de ongelovige jou als christen van God af, of groeit je ongelovige vriend of vriendin door jou naar God toe?
Zo blijft het uitzicht altijd datgene wat God in deze wereld wil doen: Hij wil mensen gelukkig maken. Hij wil de liefde en de trouw in mensen herstellen. Hij doet dat op eindeloos veel manieren, ook in en door vriendschappen. En de basis waarop dit allemaal gebeurt is Gods vriendschap voor de mens. Bevriend zijn met God, helpt jou om een echte vriend te zijn. Amen.