Zorg voor de schepping

24 februari 2019

Gods roem moet zichtbaar blijven op aarde.

Lezen: Psalm 8

Tekst: Psalm 8

Vanmorgen wil ik het met u en jou hebben over het milieu, het klimaat en de klimaatverandering. En dan natuurlijk vooral over het evangelie rond het milieu.

 

Dit is een gevoelig onderwerp met soms heftige emoties. Want mensen hebben vaak uitgesproken meningen. En het is ook allemaal heel praktisch, dus dat versimpelt de discussie al gauw naar het niveau van goed of fout. Met het vliegtuig op vakantie, de een vindt dat een misdaad tegen het milieu, een ander vindt dat dit best moet kunnen. Vegetarisch eten, de een vindt dat eigenlijk iedereen dat zou moeten doen omdat de productie van vlees een grote belasting is voor het milieu, een ander reageert: je denkt toch niet dat ik me mijn barbecue laat afpakken?

 

Naast die uitgesproken meningen is er tegelijk grote verwarring rond het milieu. Is klimaatverandering feit of fabel? Warmt de aarde echt op? Ja zullen velen nog wel zeggen, maar zijn er door de eeuwen heen niet altijd dergelijke temperatuurschommelingen geweest? De zeespiegel stijgt, inclusief plasticsoep, we hebben te maken met extreme droogte en extreme regenval, of extreme kou zoals laatst in het Noorden van de VS of 15 graden in februari in Nederland. Jongeren vragen de regering om zich aan de klimaatafspraken te houden zodat zij ook nog een toekomst hebben want er is geen plan(eet) B. Maar wat moet je hier nou mee? Is het echt zo erg? De ene deskundige zegt ja, de andere zegt nee. Is het een hype? Vroeger hoorde je nauwelijks over het milieu. Ja, zure regen en het gat in de ozonlaag, maar blijkbaar is dat goed afgelopen. Opvallend is dat niet alleen christenen zich inzetten voor het milieu. Juist heel veel niet-christenen vragen aandacht voor zorgvuldig omgaan met de aarde. Terwijl sommige christenen juist weer compleet lak lijken te hebben aan het milieu.

 

Dat roept de vraag op: is er een verbinding tussen christen zijn en hoe je omgaat met het milieu? Hoe sta je als christen in dit veelbesproken onderwerp? Ik zou ook kunnen zeggen: hoe leg jij de verbinding tussen je geloof en de discussie over milieu en klimaat? Dat is niet gemakkelijk want de bijbel zegt daar niets concreets over. Er staat niet in de bijbel of je als christen mag vliegen of niet. Ook niet hoe je met je auto moet omgaan of dat je afval moet scheiden of biologisch moet eten. Over vlees eten staat wel wat in de bijbel: ‘Alles wat leeft en beweegt zal jullie tot voedsel dienen; dit alles geef ik je, zoals ik je ook de planten heb gegeven’ (Genesis 9:3). Maar betekent dit dat je als christen elke dag een stuk vlees op je bord moet hebben, ook als je weet dat dit een enorme belasting is voor het milieu? De aarde is wel wat voller geworden sinds Genesis 9 en we hebben ook veel meer kennis dan toen. Brengt dat ook niet bepaalde verantwoordelijkheden met zich mee? Kortom, wat is nu het evangelie rond die vraagstukken van milieu en klimaat?

 

Daarvoor neem ik mijn insteek in Psalm 8, een mooie, geliefde Psalm. De boodschap van Psalm 8 is: ga zo met de schepping om dat Gods roem op aarde zichtbaar blijft. Dat is het evangelie van deze morgen: ga zo met de schepping om dat Gods roem op aarde zichtbaar blijft. Bij Gods roem moet je denken aan beroemd zijn. Als iemand beroemd is wil dat zeggen dat iedereen hem of haar kent en ook zijn of haar bijzondere prestaties. Zo wil God dat iedereen op aarde Hem kent: wie Hij is, wat Hij gedaan heeft en doet. Psalm 8 is een ode aan God. Kijk maar naar het eerste en het laatste vers: ‘Heer, onze Heer, hoe machtig is uw naam op heel de aarde.’ Daarover gaat het in dit lied: God wil beroemd zijn op aarde. Opvallend in Psalm 8 is de aandacht voor de aarde. In veel Psalmen wordt gezegd: kijk omhoog, naar de sterren als je Gods grootheid wilt zien. Psalm 19 bijvoorbeeld: ‘Het ruime firmament maakt wijd en zijd bekend Gods werk en grote macht’ (berijming Gereformeerd Kerkboek). Maar in Psalm 8 wordt gezegd: u toont uw luister aan de hemel, en ja, ik zie de maan en de sterren door u daar bevestigd, maar ik zie vooral dat uw aandacht uitgaat naar de mensen op aarde. U zorgt voor de mensen op aarde. En nog iets, u hebt de mens uw schepping toevertrouwd. U houdt u zelfs bezig met kinderen en baby’s. Wat in vers 3 staat over kinderen en baby’s wil zeggen dat er toekomst is voor de aarde. Er kunnen telkens weer nieuwe kinderen geboren worden omdat God ervoor zorgt dat er een toekomst voor hen is. Dus Gods beroemd zijn op aarde zie je in drie dingen: in zijn zorg voor de mens (vers 5), in dat Hij de mens de schepping toevertrouwt (vers 6-9) -wie iets toevertrouwt aan een ander is toch machtiger dan degene aan wie het wordt toevertrouwd- en je ziet het in het feit dat er toekomst is voor de aarde (vers 3).

 

Maar als God beroemd wil zijn op aarde dan moeten deze dingen wel zichtbaar blijven. Dat vraagt van ons een bepaalde omgang met de aarde. In de vraagstukken rond milieu en klimaat wijst Psalm 8 richting. Psalm 8 schets als het ware het grotere plaatje. Als christenen beseffen we dat God geëerd wil worden om zijn schepping. Dus dat je naar de aarde kijkt en zegt: God, wat is dat mooi! Maar dan moet die aarde wel mooi blijven. Anders verdwijnt de eer voor God. Daarom moet je als christen zo met het milieu omgaan dat Gods roem op aarde zichtbaar blijft.

 

Dat God dit wil zie je aan twee dingen. Misschien wel meer, maar ik noem er twee. Dat God beroemd wil worden vanwege zijn schepping zie je allereerst aan de pracht waarmee Hij alles gemaakt heeft. Of je nou omhoog kijkt, het onmetelijke heelal in, of dat je de kleinste organismen onder een microscoop bekijkt, altijd weer raak je onder de indruk van hoe kunstig het in elkaar zit. Dat zeggen ook ongelovigen. Maak een wandeling en kijk om je heen, of bekijk een natuurserie op TV en raak onder de indruk van hoe mooi deze wereld is. En misschien verwonder je je er niet meer over, maar ga ook eens na hoe schitterend je als mens in elkaar zit. Dat God zoveel aandacht heeft besteed aan de pracht van de aarde laat zien dat Hij daar beroemd door wil worden.

 

Het tweede waarin je dat ziet is Gods geduld. God heeft geduld met de aarde en met de mens. Na de zondeval, en ook nog op allerlei andere momenten, had God kunnen zeggen: ik kap met de aarde en de mens. Want wat een bende is het geworden. Mensen die een grote mond opzetten tegen mij, mensen die elkaar doodslaan en alle ruimte voor zichzelf opeisen. Toch liet en laat God de aarde bestaan. Want God maakte de aarde en de mens om iets van zichzelf te laten zien. Namelijk zijn grootheid, zijn kundigheid, zijn creativiteit. De mens is geschapen naar het beeld van God. Dat wil zeggen: als je naar de mens kijkt moet je iets zien van God. Psalm 8 zegt over de mens: ‘U hebt hem bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie.’ God houdt vast aan dat oorspronkelijke plan. God werkt met eindeloos geduld aan het herstel van deze aarde en aan het herstel van de mens. In Gods geduld en in zijn bezig zijn met een nieuwe toekomst voor deze aarde zie je dat God beroemd wil worden vanwege de aarde.

 

Maar dan moet die aarde er wel mooi bij liggen en een lust voor het oog zijn. Psalm 96 zegt: ‘laten alle bomen jubelen voor de Heer’ (vers 12-13). Daarmee komt die vraag op je af: hoe ga jij met het milieu om? Wordt God beroemder door jouw gedrag? Dan heb ik het niet over getuigen van God, maar wordt door jouw omgang met het milieu de aarde zo mooi (of blijft die zo mooi) dat God daarom geëerd wordt? Ik begrijp dat dit een heftige vraag is. Want wij zijn grote vervuilers. Soms tegen wil en dank, want je kunt bijna niks kopen dat niet in plastic verpakt is. En hoe verplaats je je (over grote afstanden) zonder auto? Je kunt met de trein maar ook een trein verbruikt energie. En hoewel dat misschien minder is dan een auto, er is toch CO2 uitstoot. Zelfs fietsen geeft al CO2 uitstoot door je adem. Je kunt dus niet op aarde leven zonder een belasting te zijn voor het milieu. Sommige mensen trekken dat zover door dat ze vanwege het milieu geen kinderen willen krijgen. Elk mens erbij is immers een extra belasting voor de aarde. Ik denk dat je dan in botsing komt met Psalm 8 waar kinderstemmen juist een bewijs zijn van het feit dat er wat God betreft toekomst is voor deze wereld.

 

Moet je als christen perse een neutrale ecologische voetafdruk hebben (de aarde wordt niet slechter van jouw bestaan)? Ik denk niet dat God dit van ons vraagt. Hij heeft de aarde geschapen als woonplaats voor de mens. Je hoeft je niet schuldig te voelen dat je CO2 uitademt. Daar kun je ook niks aan doen, zo heeft God zelf je geschapen. Bovendien heeft Hij ook de bomen en planten geschapen die CO2 weer omzetten in zuurstof. Maar waar gaat het dan mis? Want dat er iets aan de hand is, is duidelijk. Je kunt het klimaat en de klimaatverandering niet afdoen als hobby van milieufreaks. Dat niet-christenen en jongeren nog meer aandacht vragen voor het milieu dan de kerk moet ons aan het denken zetten. Kijk, het gaat mis wanneer je als christen zegt: deze wereld gaat toch ten onder dus wat maakt het uit, er komt toch een nieuwe hemel en aarde. Volgens mij heb je Psalm 8 dan niet goed begrepen en ook de rest van de bijbel niet. Deze redenering volgen we toch ook niet op andere gebieden? Op de nieuwe hemel en aarde zondig je niet meer dus zondig ik er nu nog maar even vrolijk op los. Dat God deze wereld gaat vernieuwen is geen vrijbrief om de aarde nog even vlug op te maken, nog los van wat er dan overblijft voor onze kinderen en kleinkinderen. Dat God de wereld gaat vernieuwen is juist omdat wij er zo’n bende van hebben gemaakt. Het is eindeloze genade dat God dat doet. God gunt ons een leven op een mooie aarde. Dat is evangelie, een blijde boodschap. Maar God gunt ons dat nu al. Het is niet zo dat er een grote breuklijn zit tussen deze wereld en de toekomstige. De nieuwe wereld is deze wereld. Zoals de aarde bij de zondvloed met water gewassen werd, zo wordt in Gods oordeel de aarde met vuur gezuiverd. Maar als ik de bijbel goed begrijp dan wordt Gods nieuwe wereld gebouwd op deze planeet. In het Onze Vader bidden we toch ook: uw naam worde geheiligd, uw koninkrijk kome, uw wil geschiede, zoals in de hemel (die drie dingen gebeuren nu al in de hemel) zo ook op aarde. Je bidt of de hemel op aarde komt. Zodat op de hele aarde Gods naam wordt geheiligd, zodat zijn rijk de hele aarde beheerst en zodat zijn wil over heel de aarde gedaan wordt. God gaat verder met zijn schepping, zijn originele schepping en de originele mens. Daarvoor is Christus gestorven en weer opgestaan.

 

Ik hoop dat je ervan overtuigd bent dat wij zo met de aarde moeten omgaan dat Gods roem zichtbaar blijft. Sterker nog, wordt God beroemder op aarde door jouw omgang met het milieu? Laten wij die vraag niet van ons afschuiven door te wijzen op de overheid of de industrie die er maar wat aan moeten doen. Jij bent verantwoordelijk voor je eigen gedrag, of het nou grote of kleine effecten heeft. Psalm 8 zegt dat God ‘het werk van zijn handen’ ons heeft ‘toevertrouwd’. Hoe gaan wij om met wat ons is toevertrouwd? Iets veranderen in je leven vanwege het milieu brengt je bij de vraag: wat mag het me kosten? Dan heb ik het niet alleen over geld maar ook over: mag het me iets kosten waar ik plezier aan beleef? En ik zeg dus niet dat je niet meer mag vliegen, geen auto meer mag rijden en geen vlees meer mag eten, maar vraag je af op wie of wat je gericht bent. Dat vind ik nog het moeilijkst aan dit hele verhaal, mijn omgang met het milieu zegt iets over de gerichtheid van mijn hart. Het zegt iets over mijn liefde. Hou ik vooral van mezelf of hou ik van God? Kies ik zo dat ik aan mijn trekken kom of kies ik zo dat God aan zijn eer komt? De zonde laat me de dingen in mijn eigen voordeel uitleggen. Let daarop: redeneringen die je voor jezelf gebruikt om niet te hoeven doen wat God van je vraagt.

 

Maar wat vraagt God dan van je? Dat blijft toch het punt dat nog steeds openstaat? Als het gaat over het milieu is daar niet een eenduidig antwoord op te geven. Christenen kiezen daarom ook verschillend. De één zegt: ik eet geen vlees, een ander zegt: ik heb geen auto, nog weer een ander heeft vliegvakanties voor zichzelf in de ban gedaan. In zijn algemeenheid kun je zeggen: het gaat mis wanneer je ‘gebruikt zonder te dienen’. Wij zijn op aarde om te dienen. Wij zijn hier niet voor onszelf. De wereld draait niet om ons maar om God. Dus ja, wij gebruiken de aarde en de voorraden van deze aarde. Maar als dat compleet losgezongen is van het dienen van God en de medemens dan klopt het niet meer. Als anderen nu al last hebben van milieuproblemen en klimaatverandering dan zit er iets scheef. Laten we als christenen niet alleen inzetten op technische oplossingen voor de verschillende milieuvraagstukken, maar laten we ook aandacht hebben voor ecologische bekering. Daarmee bedoel ik dat je beseft dat de aarde -inclusief mens en dier- bestaat om God beroemd te maken, en dat je dat laat doorwerken in concrete keuzes in je leven.

 

Nu is het gelukkig niet zo dat wij de aarde moeten redden. Die trek zit er soms bij mensen die zich erg inzetten voor het milieu. Vanuit het evangelie valt die druk weg. Wij hoeven de wereld niet te redden want dat heeft Jezus al gedaan. Door Hem heeft de wereld nieuwe toekomst gekregen. Hij zal alles wat kapot is eens herstellen. En Hij heeft de angel van het egoïsme uit de mens getrokken waardoor er nieuwe ruimte ontstaat om God lief te hebben en de schepping tot zijn eer te gebruiken. Dus wij hoeven de wereld niet te redden, maar dat is geen excuus om niets te doen, wij moeten wel onze verantwoordelijkheid nemen. Gods Geest wil je daarbij helpen. Want als wij verantwoord willen leven kan het zomaar zijn dat we dingen moeten veranderen in ons leven. Daar is moed, creativiteit en doorzettingsvermogen voor nodig. Dat wil Gods Geest ons geven. Bid daarom.

 

Wat je nu praktisch kunt doen is het volgende. Twee dingen. Het eerste is: denk na over jouw omgang met het milieu. Hoe ga jij om met vliegen, autorijden, vlees eten, kleding, afval scheiden, stroomgebruik, hoe lang sta je onder de douche, ga je duurzaam met je spullen om, dat soort dingen. Denk er eens over na in plaats van gewoon te blijven doen wat je altijd al deed. Het tweede praktische dat ik je wil meegeven is: maak nou eens één goed voornemen van wat je concreet gaat doen voor het milieu. Nee, voor God! Want de wereld draait niet om ons, ook niet om zichzelf, maar om God. De aarde bestaat voor God. De mens bestaat voor God. En daarom is het uitzicht vanmorgen dat wij -dankzij Jezus Christus- eens mogen genieten van leven op een aarde waarop God beroemd is. Amen.